Historia - Nowożytność - historia Polski

objęcie tronu przez Jana Olbrachta

Nastąpiło w 1492 r. po śmierci jego ojca - Kazimierza Jagiellończyka. Wybór był decyzją senatorów, zaaprobowaną przez decyzję szlachty. Przyjął też tytuł najwyższego księcia Litwy. Rządził do 1501 r.

Przywilej piotrkowski

wydany w 1496 r. przez Jana Olbrachta w zamian za zgodę na udział w planowanej wyprawie zbrojnej do Mołdawii. Przywilej m.in. zwalniał szlachtę z niektórych opłat celnych, podporządkowywał chłopów panom.

Klęska bukowińska Jana Olbrachta

Nastąpiła w 1497 r. Polska w jej wyniku utraciła zwierzchność lenną nad Mołdawią, która znalazła się pod zwierzchnictwem Turcji.

Panowanie Aleksandra Jagiellończyka

(1501-06) W 1501 r. po śmierci Jana Olbrachta senat narzucił kandydaturę wielkiego księcia litewskiego Aleksandra Jagiellończyka na króla Polski. Ten w zamian zagwarantował faktyczne rządy Senatowi (1501 r. przywilej mielnicki).

przywilej mielnicki

Przywilej mielnicki z 1501 roku to dokument nadany przez króla Aleksandra Jagiellończyka, który ograniczał władzę monarchy, wzmacniając pozycję szlachty i dając jej większy wpływ na decyzje polityczne i wojenne.

Nihil novi

Nihil Novi (1505) to akt nadany przez króla Aleksandra Jagiellończyka, unieważniający przywilej mielnicki, który wprowadzał zasadę, że żadne nowe prawa nie mogły być wprowadzone bez zgody sejmu. Uznaje się go za początek demokracji szlacheckiej.

Charakter demokracji szlacheckiej

Demokracja szlachecka w Polsce to system, w którym władza monarchy była ograniczona, a decydujący głos należał do szlachty. Szlachta miała szerokie prawa, a kluczowe decyzje polityczne podejmowane były przez sejm i sejmiki.

Uprawnienia sejmu, senat, uprawnienia sejmików i króla

1) Sejm uchwalał podatki i wyrażał zgodę na pospolite ruszenie. Decydował o wojnie i pokoju. 2) w senacie zasiadały osoby sprawujące najwyższe godności centralna 3) Sejmiki uchwalały dla posłów instrukcje na sejm 4) Król zwoływał sejm i ogłaszał uchwały

Władza króla

Zwoływał sejm i sejmiki, zatwierdzał uchwały - bez jego zgody nie mogło być uchwalone żadne prawo. Nominował urzędników. Mógł nadawać królewszczyzny i tym samym zjednywać sobie stronników. Kierował polityką zagraniczną choć bez wypowiadania wojen.

Czynniki wpływające na rozwój gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej (2)

1) Dostęp do morza od 1466 r. - umożliwiał on eksport zboża na Zachód 2) wzrost cen zboża na Zachodzie

Objęcie tronu przez Zygmunta I Starego

Po śmierci Aleksandra Jagiellończyka w 1506 r. tron objął kolejny z synów Kazimierza Jagiellończyka - Zygmunt I (Stary). W 1518 r. poślubił Bonę Sforzę.

Elekcja i koronacja Zygmunta Augusta

Elekcja nastąpiła w 1529 r., a koronacja rok później. Zygmunt August - syn Zygmunta Starego i Bony Sforzy, miał wówczas dziewięć lat. Było to sprzeczne (vivente rege - za życia króla) z zasadą elekcyjniści tronu.

Włączenie Mazowsza -rok i za którego króla

1526 r., Zygmunt I Stary

Początki ruchu egzekucyjnego

Powstał za Zygmunta I Starego, gdy to polityka władcy doprowadziła do zatargu ze szlachtą (głównie średnią). Mieli oni za cel wyegzekwowanie przestrzegania nierespektowanych praw.

rokosz lwowski

Bunt (nie krwawy) wobec Zygmunta I Starego w 1537 r.

Rządy Zygmunta II Augusta

(1548-72) Był ostatnim z Jagiellonów na tronie Polskim. W 1562 r. porozumiał się ze szlachtą i wsparł postulaty ruchu egzekucyjnego. Doprowadziło to do odzyskania nielegalnie zastawionych królewszczyzn. W 1569 r. zawarto unię realną z Litwą.

Reformacja w Rzeczypospolitej

W 2. połowie 16. w. protestantyzm stał się wyznaniem 15-20% szlachty. Niechętny reformacji Zygmunt Stary zakazywał przywożenia książek protestanckich pod karą konfiskaty mienia i wygnania (w praktyce praw nie przestrzegano).

Sytuacja wyznaniowa w Rzeczypospolitej w 2. połowie 16. w. (zdjęcie)

.

Państwo polsko-litewskie oraz jego sąsiedzi przed 1525 r. (zdjęcie)

.

Traktat wiedeński z 1515 r. - strony, ustalenia

1) Zygmunt Stary, Władysław Jagiellończyk (król Czech i Węgier), cesarz Maksymilian I Habsburg 2) córką Władysława Jagiellończyka zawarła małżeństwo z wnukiem cesarza Maksymiliana co otwierało drogę do wzajemnego dziedziczenia tronów

Dlaczego Czechy i Węgry przeszły w ręce Habsburgów

W wyniku traktatu wiedeńskiego z 1515 r. i śmierci Władysława Jagiellończyka a potem jego syna

Sekularyzacja państwa zakonu krzyżackiego

Doszło do niej w wyniku wojny z Polską (1519-20) i rozwoju luteranizmu co groziło wojną domową. Wielki mistrz Albrecht Hohenzollern sam przyjął luteranizm i zamienił ziemie zakonu w świeckie księstwo.

Hołd pruski

W 1525 r. Albrecht Hohenzollern jako lennik Polski zobowiązał się do niesienia nam pomocy zbrojnej. Umocniło to północną granicę Polski i jej pozycję na Bałtyku.

Relacje Polski z Turcją w 1. poł. 16. w.

Polem rywalizacji między państwami była Mołdawia. W 1531 r. Polska po zwycięstwie nad armią mołdawską odzyskała Pokucie. W 1533 r. Polska i Turcja zawarły traktat zmuszający Polskę do rezygnacji z Mołdawii ale dający pokój.

Wojny z Moskwą

W XVI w. państwo polsko-litewskie kilkukrotnie toczyło wojnę z W.Ks. Moskiewskim które chciało odebrać Litwie pograniczne tereny. W 1514 r. Litwa utraciła Smoleńsk.

konflikt o Inflanty

W 1558 r. Rosja zaatakowała Inflanty, więc przedstawiciele stanie inflanckich oddali się pod protekcję Zygmunta Augusta. I wojna północna (1563-70) skończyła się zachowaniem przez Polskę większości Inflant.

Rola Bony Sforzy w upowszechnieniu kultury renesansowej w Polsce

Jako że Bona Sforza pochodziła z Włoch które były stolicą renesansu, to jej przybycie odegrało duży wpływ

Arrasy wawelskie (zdjęcie)

.

Kopuła Kaplicy Zygmuntowskiej (zdjęcie)

.

Zamość - perła sztuki której epoki, kiedy powstawało miasto, kto ufundował

1) renesansowej 2) 1579-1603 3) Jan Zamoyski

Biblia brzeska

Tłumaczenie pisma świętego utworzone przez polskich protestantów

twórca polskiego przekładu Psałterza Dawidowego

Mikołaj Rej

Najważniejsze przyczyny zawarcia unii realnej polsko-litewskiej

Przyczyny unii realnej polsko-litewskiej w 1569 roku to: zagrożenie ze strony Rosji, potrzeba wzmocnienia obronności, wspólne interesy polityczne, ekonomiczne i dążenie do większej stabilności wewnętrznej obu państw, brak dziedzica tronu.

Zaprzysiężenie unii lubelskiej - data

Nastąpiło 1.07.1569 r. po niełatwych rokowaniach.

Postanowienia unii lubelskiej

1) utworzenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów składającej się z dwóch krajów - Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego 2) połączonych odtąd nie tylko monarchą, ale i wspólnym sejmem i polityką zagraniczną

Czy Unia Lubelska zrównała wszystkie litewskie urzędy z polskimi

Nie - oddzielne pozostały urzędy centralne oraz język urzędowy (Litwa - ruski, Korona - łacina wypierana przez polski) oraz armia (pod władzą jednego monarchy)

Następstwa unii lubelskiej dla kultury litewskiej

kultura oraz język polski łatwiej przenikały w kręgi litewskich elit a nawet mieszczaństwa.

Bezkrólewie po śmierci Zygmunta Augusta

W 1572 r. zmarł Zygmunt August. Interrexem został prymas Polski (arcybiskup Jakub Uchański). Władza w poszczególnych regionach kraju spoczęła w rękach konfederacji szlacheckich zwanych kapturami.

Akt konfederacji warszawskiej z 1573 r.

Akt konfederacji warszawskiej z 1573 r. gwarantował tolerancję religijną w Rzeczypospolitej. Był pierwszym w Europie dokumentem zapewniającym pokój między wyznaniami i podstawą pokoju religijnego w państwie wielowyznaniowym.

Pierwsza wolna elekcja i król Polski 1573-74

Henryk Walezy

Artykuły henrykowskie

Artykuły henrykowskie (1573 r.) to zbiór praw które każdy polski król musiał zaprzysiąc. Gwarantowały m.in. wolność wyznania, sejmy co 2 lata, prawo wypowiedzenia posłuszeństwa królowi i nietykalność szlachty. Ustanowiono je za panowania Henryka Walezego.

Ostatni dziedziczny król Polski

Zygmunt August

Czym były pacta conventa

Pacta conventa to indywidualne zobowiązania króla-elekta wobec szlachty, ustalane podczas wolnej elekcji. Dotyczyły m.in. polityki zagranicznej, ekonomii i wewnętrznych reform. Były uzupełnieniem artykułów henrykowskich.

Koniec rządów Henryka Walezego

Henryk po kilku miesiącach rządów na wieść o śmierci brata opuścił kraj i objął koronę francuską jako ostatni z Walezjuszy.

Druga wolna elekcja i jej nietypowy rezultat

W grudniu 1575 r. doszło do podwójnej elekcji - senatorowie poparli kandydaturę cesarza Maksymiliana II Habsburga, szlachta powołała na tron Annę Jagiellonkę którą w 1576 r. poślubił Stefan Batory i został koronowany stając się władcą Polski (1576-86)

Konflikt z Rosją 1577-82

Iwan Groźny rozpoczął wojnę z celem przyłączenia Inflant do Rosji. W 1582 r. jednak podpisał rozejm wycofując się z Inflant i oddając Litwie ziemię połocką.

Trzecia wolna elekcja, Zygmunt Waza władcą - kim był, przebieg elekcji

Stronnictwo antyhabsburskie Jana Zamoyskiego wybrało go nowym królem - był synem króla Szwecji Jana III. Stronnictwo prohabsburskie wybrało arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, jednak zajęcie Krakowa przez hetmana Zamoyskiego zadecydowało.

Liczba ludności Rzeczypospolitej w 16. w. i ile % stanowiła szlachta, a ile chłopi

łącznie ok. 8 mln, szlachta stanowiła 7% a chłopi 70-75%

Stan szlachecki - przynależność i warstwy

Stan był zamknięty, jednak dochodziło czasem do nobilitacji za zgodą sejmu. Czasami niektóre osoby potrafiły do niego przeniknąć dzięki niedoskonałemu prawu. Na szczycie stali magnaci, później średnia szlachta (najliczniejsza), potem szlachta zagrodowa.

Z jakich stanów wywodzili się duchowni

Ze szlachty, mieszczan a nawet i chłopów. Zamożniejsze parafie zwykle powierzano szlachcie, a najbiedniejsze chłopom.

4 najważniejsze miasta Rzeczypospolitej w XVI w.

Gdańsk, Kraków, Lwów i Wilno.

Chłopi w Rzeczypospolitej

Pozostawali w stanie poddaństwa osobistego i sądowego wobec świeckich i duchownych właścicieli wsi. Byli zobowiązani do świadczeń w postaci czynszów, danin i pańszczyzny.

Zróżnicowanie etniczne i relgiijne Rzeczypospolitej

Społeczeństwo miało charakter wieloetniczny, wielowyznaniowy i wielokulturowy. Rzeczpospolita wyróżniała się na tle europejskim tolerancją religijną, czego dowodem był Akt konfederacji warszawskiej.

Pierwsze lata panowania Zygmunta III Wazy - korona Szwedzka, rozmowy z Habsburgiem, kościół katolicki za jego rządów

1) Zygmunt nie rezygnował z praw do korony szwedzkiej (w 1599 r. pozbawiony jej) 2) w tym celu tajnie rozmawiał z arcyksięciem Ernestowi Habsburgowi chcąc dać mu prawa do korony Polskiej za pomoc 3) kościół umocnił swoją pozycję (jezuici, Piotr Skarga)

Kazania Sejmowe Piotra Skargi - główne założenia

Konieczność ograniczenia roli sejmików i szlachty, nawet kosztem władzy absolutnej. Postulował też jedność religijną.

Unia Brzeska

Unia brzeska z 1596 r. to porozumienie między Kościołem katolickim a częścią prawosławnych w Rzeczypospolitej. Powstał Kościół greckokatolicki, uznający papieża, ale zachowujący liturgię i tradycje wschodnie. Celem było zjednoczenie chrześcijan.

Rokosz sandomierski - Zebrzydowskiego

Rokosz sandomierski (1606–1609) był buntem szlachty przeciwko Zygmuntowi III Wazie. Powodem były próby wzmocnienia władzy królewskiej i wpływy jezuitów. Rokosz zakończył się zwycięstwem króla w bitwie pod Guzowem w 1607 r.

Artykuły sandomierskie

Artykuły sandomierskie z 1607 roku to zbiór postulatów szlachty rokoszowej podczas rokoszu Zebrzydowskiego. Żądano m.in. przestrzegania wolności szlacheckich, ograniczenia wpływów jezuitów i rezygnacji króla z absolutystycznych dążeń.

Skutki rokoszu sandomierskiego

1) rezygnacja z prób reformy ustroju przez króla by nie zaogniać konfliktu 2) 1609 r. amnestia dla rokoszan 3) opisano procedurę wypowiedzenia posłuszeństwa

Polityka Zygmunta III po rokoszu do końca władzy, (3)

1) Tworzył zaplecze polityczne (stronnictwo królewskie) mianując na wyższe urzędy katolików 2) Zmniejszyła się tolerancja o czym świadczyły m.in. tumulty 3) Jego polityka prowadziła do napięć na terenach o mieszanej strukturze wyznaniowej

Władysław IV władcą Rzeczypospolitej - lata panowania, najważniejsze cechy jego polityki

(1632-48) Po śmierci Zygmunta szlachta dokonała elekcji jego syna Władysława, który kontynuował prohabsburską politykę ojca. Liczył na wsparcie Habsburgów w zdobyciu korony szwedzkiej oraz dziedzicznego księstwa w Inflantach, Kurlandii i Prusach.

Polityka wyznaniowa Władysława IV

Polityka wyznaniowa Władysława IV dążyła do kompromisu. Wspierał katolicyzm, ale starał się ograniczać napięcia religijne. Chronił protestantów, planował sobór ekumeniczny i sprzyjał unii prawosławnych z katolicyzmem, choć nie uniknął oporu szlachty.

Kozacy zaporoscy

Kozacy zaporoscy za panowania Zygmunta III i Władysława IV byli ważnym elementem polityki Rzeczypospolitej. Zygmunt III starał się ich kontrolować, ale narastający opór i niezadowolenie doprowadziły do buntów, jak powstanie Chmielnickiego w 1648 roku.

Powstania kozackie przed połową 17 w. (3)

1) w latach 1591-93 stłumione przez wojska Ostrogoskich i Wiśniowieckich 2) największe aż do 1648 r. w latach 1595-96 zostało stłumione przez siły przez hetmana Żółkiewskiego 3) z 1630 r. - jednym z hasłem była obrona prawosławia

Kozacy zaporoscy i ich wyprawy na terytorium osmańskie

Kozacy zaporoscy regularnie przeprowadzali wyprawy na terytoria osmańskie, głównie na Krym i Tatarów. Celem było plądrowanie i osłabienie Imperium Osmańskiego. Współpracowali z Rzecząpospolitą, co prowadziło do konfliktów z Turcją.

Wojna ze Szwecją 1600-11 - powód

Bezpośrednią przyczyną wojny było ogłoszenie przez Zygmunta III Wazę inkorporacji Estonii do Rzeczypospolitej w 1600 r., co Szwecja uznała za zagrożenie i odpowiedziała atakiem na Inflanty. Powodem była też walka o dominium Maris Baltici.

Przebieg i skutek wojny ze Szwecją 1600-11

Toczyła się głównie w Inflantach. Pokój w 1611 r. był skutkiem wyczerpanych zasobów i konfliktów wewnętrznych Szwecji (śmierć Karola IX Wazy i początek wojny z Danią).

Opanowanie Inflant w 1621 r.

Nowy władca Szwecji Gustaw II Adolf, wykorzystując zaangażowanie Rzeczypospolitej w konflikt z Turcją opanował większość Inflant z Rygą. Po zwycięstwie Rzeczypospolitej nad Turkami Szwedzi w 1622 r. zgodzili się na kolejny rozejm, zachowując zdobycze.

Wznowienie działań wojennych polsko-szwedzkich 1625-29

Szwedzi wznowili działania wojenne, zdobyli Dorpat i zaatakowali tereny Prus Królewskich. Rzeczpospolita w 1629 r. musiała zawrzeć niekorzystny rozejm.

Hetman Jan Karol Chodkiewicz

Jan Karol Chodkiewicz był hetmanem wielkim litewskim, wybitnym wodzem Rzeczypospolitej. Słynął ze zwycięstwa pod Kircholmem (1605) nad Szwedami. Był symbolem skutecznej sztuki wojennej.

Skutki rozejmu polsko-szwedzkiego z 1629 r. (2)

1) Utrata większości Inflant oraz większości portów pruskich 2) Szwecja uzyskała tzw. Gdańską Głowę co dało jej kontrolę nad handlem wiślanym.

Porozumienie przedłużające rozejm polsko-szwedzki z 1635 r. - skutki i powód

Szwedzi wycofali się z portów Prus i zrezygnowali z pobierania ceł w Gdańsku. Powodem były porażki Szwedów w wojnach trzydziestoletnich i rozejm Rzeczypospolitej z Rosją (1634 r.)

Rzeczpospolita wobec wojny trzydziestoletniej

Po wybuchu wojny Zygmunt III opowiedział się po stronie Habsburgów i Ligi Katolickiej. Skutkiem tego było wysłanie ochotników.

Pierwsza Dymitriada

Pierwsza Dymitriada (1604–1606) to polska interwencja wspierająca Dymitra Samozwańca I, pretendenta do tronu carskiego. Dymitr, wspierany przez magnatów, zdobył władzę w Moskwie w 1605 r., ale został zamordowany w 1606 r. podczas buntu Szujskiego.

powstanie Szujskiego

Powstanie Szujskiego (1606) było buntem bojarów przeciwko Dymitrowi Samozwańcowi I. Na czele stanął Wasyl Szujski, który oskarżył Dymitra o fałszywe pochodzenie. W wyniku zamieszek Dymitr został zabity, a Szujski ogłosił się carem Rosji.

Druga Dymitriada

Druga Dymitriada (1607–1609) to interwencja polsko-litewskich magnatów wspierających Dymitra Samozwańca II. Pretendent zyskał poparcie części Rosjan, lecz został pokonany przez cara Wasyla Szujskiego. Konflikt pogłębił chaos w Rosji podczas wielkiej smuty

Konflikty polsko-rosyjskie 1609-12 r.

W 1610 r. Polska zajęła Moskwę w ramach wypowiedzianej rok wcześniej wojny. Rosjanie zaproponowali tron Władysławowi Wazie, na co nie zgodził się jego ojciec. W 1612 r. w wyniku Powstania Polska załoga Kremla skapitulowała.

rozejm w Dywilnie polsko-rosyjski - rok, skutki

Zawarty w 1618 r. skutkował odzyskaniem przez Rzeczpospolitą ziemi smoleńskiej oraz czernichowsko-siewierskiej.

odsiecz króla Władysława IV w 1632 r.

Rosjanie, wykorzystując okres bezkrólewia w Rzeczypospolitej, próbowali odzyskać utracone terytoria i oblężyli Smoleńsk. Zostali jednak zmuszeni przez przybyłe z odsieczą wojska Władysława IV.

Traktat w Polanowie z 1634 r. polsko-rosyjski

Rosja potwierdziła warunki rozejmu w Dywilnie, w zamian Władysław IV zrezygnował z pretensji do tronu carskiego.

Przyczyny konfliktów Rzeczypospolitej z Turcją

1) najazdy Kozaków na terytorium osmańskie, a Tatarów na terytorium Rzeczypospolitej, a także polsko-turecka rywalizacja na terenie Mołdawii.

traktat pod Buszą polsko-turecki - rok i ustalenia

(1617 r.) Rzeczypospolita zobowiązała się powstrzymać najazdy Tatarów, a Turcja Kozaków. Nie zostało to iednak zrealizowane.

wyprawa hetmana Żółkiewskiego przeciwko Turcji w 1620 r. rozpoczynająca zakończoną rok później wojnę

aby uprzedzić spodziewany atak Turcji, wkroczył do Mołdawii. Doszło do bitwy która przyniosła zagładę armii koronnej i hetmanowi. Rok później w Mołdawii zawarto traktat pokojowy.

Wojna polsko-turecka z 1633 r.

W 1633 roku Rzeczpospolita toczyła wojnę z Turcją, zwaną drugą bitwą pod Chocimiem. Hetman Stanisław Koniecpolski pokonał Turków, którzy próbowali złamać warunki pokoju chocimskiego z 1621 roku. Zwycięstwo umocniło granice na południu.

Kresy południowo-wschodnie Rzeczypospolitej w 1. połowie 17. w. (zdjęcie)

.

Najazdy Tatarów w 1. poł. 17. w. (4)

Traktat z 1621 r. polsko-turecki nie powstrzymał najazdów. 1) W 1624 r. doszło do największego z najazdów w którym spustoszono m.in. Lwów 2) W 1632 r. i 1633 spustoszyli Podole 3) W 1644 r. rozbito ich zanim zdążyli złupić ziemie 4) 1605-44 to 75 najazdów

Rzeczpospolita Obojga Narodów w 1. poł. 17. w. (zdjęcie)

.

Przyczyny Powstania Chmielnickiego (2)

1) Niezrealizowane przez Władysława IV plany wojny z Imperium Osmańskim i zdobycia Mołdawii i Wołoszczyzny 2) odrzucenie żądań starszyzny kozackiej, domagającej się równych praw ze szlachtą

Powstanie Chmielnickiego - przebieg

Powstanie Chmielnickiego (1648–1657) było zbrojnym buntem Kozaków pod wodzą Bohdana Chmielnickiego przeciwko Rzeczypospolitej. Rozpoczęło się od zwycięstw pod Żółtymi Wodami i Korsuniem. Zakończyło się ugodą perejasławską, wiążącą Ukrainę z Rosją.

Bezkrólewie 1648 r.

W maju zmarł król Władysław IV, w listopadzie dokonano elekcji jego brata Jana Kazimierza Wazy.

Opuszczenie Kozaków przez Tatarów 1653 r.

W grudniu 1653 roku Tatarzy opuścili Kozaków podczas oblężenia Żwańca. Skutkiem tego było zmuszenie Chmielnickiego do zawarcia ugody z Rzecząpospolitą na korzystnych dla niej warunkach, osłabiając pozycję Kozaków w konflikcie.

Ugoda perejasławska - rok, przyczyny i skutki

Rok: 1654 Przyczyny: Osłabienie Kozaków po wojnie z Rzecząpospolitą, brak wsparcia Tatarów, potrzeba sojusznika przeciw Polsce. Skutki: Ukraina przeszła pod zwierzchnictwo Rosji, co rozpoczęło ingerencję caratu i konflikty z Polską.

Wojna polsko-rosyjska 1654-56

Wojna polsko-rosyjska (1654–1656): Rosja, wspierając Chmielnickiego po ugodzie perejasławskiej, zaatakowała Rzeczpospolitą. Rosjanie zdobyli Smoleńsk i Wilno. Wojna zakończyła się rozejmem w Niemieży (1656), gdy Rosja skupiła się na konflikcie ze Szwecją.

Ugoda hadziecka z kozakami

w 1658 r. Rzeczpospolita zawarła z Kozakami ugodę przewidującą stworzenie Kozackiego Księstwa Ruskiego w województwach czernihowskim, bracławskim i kijowskim. Część Kozaków zyskałoby szlachectwo. Do ugody jednak nie doszło.

Potop szwedzki - przyczyny

1) Trudna sytuacja Rzeczypospolitej w wyniku wojny z Rosją i konfliktów między Janem Kazimierzem a szlachtą

Przebieg potopu szwedzkiego - 1655 r. (5)

1) kapitulacja szlachty wielkopolskiej 2) zajęcie Warszawy 3) Jan Kazimierz opuszcza kraj 4) Janusz Radziwiłł w imieniu Litwy zrywa unię lubelską i zawiera unię ze Szwecją 5) Do końca roku większość terytorium jest w rękach Szwecji i Rosji

Przebieg potopu szwedzkiego - 1656 r. (6)

1) wojna podjazdowa przeciwko Szwedom 2) powrót Jana Kazimierza 3) Stefan Czarniecki i Jerzy Lubomirski na czele armii 4) udane powstanie na Litwie przeciw Szwedom 5) odzyskanie i utrata Warszawy w lipcu 6) rozejm z Rosją

Przebieg potopu szwedzkiego - 1657 r. (3)

1) sojusz Rzeczypospolitej z Habsburgami przeciw Szwecji 2) Dania przystępuje do wojny 3) Jan Kazimierz by odciągnąć Prusy od sojuszu ze Szwecją, znosi stosunek lenny Prus Książęcych

Przebieg potopu szwedzkiego - 1658 i 1659 r. (5)

1) Rzeczpospolita opanowuje Prusy Królewskie 2) Decydujące działania toczą się poza Rzeczpospolitą 3) Kilkutysięczny oddział Czarnieckiego odbija duńską wyspę Als 4) luty 1659 r. - niepowodzenie Szwedów w zdobyciu Kopenhagi 5) zwycięstwo pod Gdańską Głową

Przebieg potopu szwedzkiego - 1660 r. (2)

1) luty - śmierć Karola X Gustawa 2) pokój w Oliwie w maju - Jan Kazimierz zrzeka się większości Inflant i pretensji do tronu Szwecji, Szwecja gwarantuje wolność handlu na Bałtyku

Działania wojenne na terenie Rzeczypospolitej w trakcie Potopu Szwedzkiego (zdjęcie)

.

Wojna Rzeczypospolitej z Rosją 1658-67

W 1660 r. hetman Lubomirski odniósł zwycięstwo pod Cudnowem. Wkrótce odzyskano większość terytorium Litwy. Rozejm z 1667 r. przewidywał zrzeczenie się przez nas m.in. Smoleńska i Zadnieprza i niewykonane przez Rosję oddanie nam Kijowa.