metody i techniki badań społecznych

METODA BADAWCZA

charakteryzuje się tym, że są to powtarzalne sposoby rozwiązywania problemów naukowych o różnym stopniu szczegółowości

TECHNIKA BADAWCZA

czynności i środki poddane regułom o różnym stopniu szczegółowości, podejmowane w celu zgromadzenia materiału potrzebnego do rozwiązania problemu badawczego.

relacje pomiędzy techniką, a metodą badawczą

Metoda badawcza jest pojęciem dużo szerszym od techniki. Metoda określa ogólne założenia a także wszystko to co z tego wynika, natomiast technika zagłębia się w część techniczno-realizacyjną.

typy badań ze względu na Wiodące pytania badawcze składające się na problematykę badawczą

Diagnostyczne Historyczne Prognostyczne Porównawcze Ewaluacyjne

typy badań ze względu na Rodzaj uzyskiwanych w badaniach danych

Jakościowe Ilościowe

rodzaje badań ze względu na Zakres przedmiotu badania

Monograficzne i studia przypadków Badania dotyczące szerszych zbiorowości (całościowe, na próbach)

rodzaje badań ze względu na Wymiar czasowy obserwacji przedmiotu badania

Przekrojowe Dynamiczne (longitudinalne) Pseudodynamiczne

Indukcja

“od szczegółu do ogółu” - formułowanie uogólnień na podstawie konkretnych obserwacji.

Dedukcja

– “od ogółu do szczegółu” - metoda rozumowania polegająca na wyprowadzaniu logicznych wniosków z założeń uznanych za prawdziwe.

Weryfikacja

sprawdzenie - działanie zmierzające do rozstrzygnięcia prawdziwości danego zdania, danej hipotezy (np. poszukiwanie faktów potwierdzających naszą hipotezę)

Falsyfikacja -

wykazanie fałszywości twierdzenia lub błędności hipotezy w procesie ich sprawdzania

Wnioskowanie przez analogie

wnioskowanie o posiadaniu pewnej cechy przez dany przedmiot na podstawie jego podobieństwa do innych przedmiotów mających tę właśnie cechę

Badania eksploracyjne

badania, które mają na celu zidentyfikowanie jakiegoś problemu, ogólne jego poznanie, zrozumienie istoty tego zjawiska.

Badania deskryptywne (opisowe)

badania, których celem ma być pełen opis danego problemu/sytuacji/zjawiska. Podejście to zakłada, że przedmiot badania, to obiekt w określonym czasie i przestrzeni. Szczególną cechą badań deskryptywnych jest zwrócenie uwagi na zmienność warunków,

Badania wyjaśniające

badania prowadzone w celu ustalenia przyczyn występowania danego zjawiska. Szukają związków między cechami/zmiennymi.

Badania dynamiczne

badania dynamiczne polegają na pomiarze i obserwacji wybranych obiektów i zjawisk w dłuższym okresie czasu. Umożliwiają systematyczne gromadzenie danych dotyczących badanego zjawiska, rejestrację zachodzących zmian oraz wyjaśnianie ich przyczyn.

Badania pseudodynamiczne

- badania polegające na badaniu różnych obiektów w tym samym czasie ze względu na jakąś cechę, np. mieszkańców różnych krajów na świecie pod kątem zakładania rodzin (w którym kraju urodziło się więcej dzieci w danym dniu itd.).

Badania przekrojowe

rodzaj badania naukowego mającego na celu opis pewnego stanu lub zjawiska w określonym czasie. Zaletą badania przekrojowego jest stosunkowo krótki czas oczekiwania na ostateczne wyniki oraz proste i niedrogie metody przeprowadzenia badania.

Analiza szeregów czasowych(b. dychotomiczne)

koncentruje się na zmianach w czasie wewnątrz jakieś populacji

Analiza szeregów czasowych z modyfikatorem

zasady są takie same jak przy badaniu trendów, tylko, że jest bardziej szczegółowe.

Kohorta

to zbiór osób, które łączy jakieś wydarzenie demograficzne, np. narodziny w tym samym roku, wstąpienie w związek małżeński w tym samym roku.

Badania panelowe

polegają one na dokonywaniu kilkakrotnych pomiarów w tej samej próbie badawczej. w następnych pomiarach wraca się do tych samych, badanych wcześniej osób lub innych badanych obiektów

konceptualizacja

proces w którym określamy co dokładnie mamy na myśli (dokładne wyjaśnienie pojęć) Opis wskaźników

operacjonalizacja-

dobór metody badawczej, w jaki sposób dana zmienna będzie mierzona

błąd ekologizmu

założenie, że to czego dowiadujemy się o jednostce zbiorowej, mówi nam też coś o pojedynczych elementach, z których się ona składa. polega na tym, że wyciągamy wnioski dotyczące jednostek tylko na obserwacji grup.

Błąd indywidualizmu

polega na tym, że wnioski dotyczące zachowania i postaw pojedynczych jednostek badania zostają odniesione do całych zbiorowości, z których te jednostki pochodzą. Czyli odwrotnie do błędu ekologicznego.

Redukcjonizm

to postrzeganie i wyjaśnianie złożonych zjawisk w kategoriach jednego wąskiego lub zbioru pojęć. np ekonomiści biorą pod uwagę tylko zmienne ekonomiczne

Problematyka badawcza

odpowiada na pytanie, co będziemy badać, czyli wskazuje przedmiot badań, ale także sposób– z jakiej perspektywy i pod jakim kątem będą prowadzone badania (paradygmat) pozwalające uchwycić określone zjawiska, procesy, relacje.

twierdzenia jednostkowe

stanowią twierdzenia o poszczególnych obiektach i zbiorach w sensie kolektywnym. Zbiór w sensie kolektywnym to całość złożona z pewnych części

twierdzenia egzystencjalne

- twierdzenia o istnieniu. Stwierdzają one istnienie pewnych obiektów czy stanów rzeczy. W ich strukturze występuje zawsze co najmniej jeden mały kwantyfikator

twierdzenia ogólne

Twierdzenia ogólne zawierają co najmniej jeden kwantyfikator duży (ogólny), lecz są pozbawione kwantyfikatorów małych (egzystencjalnych).

twierdzenia ściśle ogólne

są twierdzeniami o czasoprzestrzennie nieograniczonym zasięgu (zakresie stosowalności). Dotyczą one wszystkich obiektów danego rodzaju (o których mowa w twierdzeniu), niezależnie od czasu i miejsca ich występowania.

twierdzenia numerycznie ogólne

- twierdzenia o zasięgu czasoprzestrzennie ograniczonym. W swoim sformułowaniu zawierają imiona własne, terminy historyczne lub inne wyrażenia ograniczające zakres ich stosowalności. Nadając takim twierdzeniom postać warunkową

Definicja – wypowiedź określająca jakie jest znaczenie terminu. Składa się z:

-definiendum (termin definiowany) - definies (zwrot określający jego znaczenie)

Zmienna

– „Dowolna cecha, własność przedmiotu, która może przyjąć co najmniej dwie wartości, które mogą mieć różny charakter, mogą między nimi zachodzić pewne relacje”.

Triangulacja metodologiczna

– użycie wielu metod dla zbadania tego samego przedmiotu badania w odpowiedzi na jeden problem badawczy

Triangulacja danych

użycie danych z różnorodnych źródeł

Triangulacja badacza

wprowadzenie do badań wielu badaczy lub osób kontrolujących badania i wnioski

Triangulacja teoretyczna

– użycie wielu perspektyw badawczych do zinterpretowania pojedynczego zestawu danych

- warunek zupełności (wyczerpujący)

klasyfikacja musi być wyczerpująca tzn. wszystko musi być gdzieś uporządkowane. Jedna zmienna może należeć do kilku „szuflad”.

warunek rozłączności

klasyfikujemy wymóg tylko w jednej „szufladzie”. Nie mogą pozostać obiekty, które nigdzie nie są sklasyfikowane.

Typologia –

– jest w procesie poznania porządkowaniem elementów danego zbioru (przedmiotów, rzeczy, zjawisk) według zasady porównywania ich cech z cechami elementów uznawanych za najistotniejsze bo tworzące typy w obrębie określonego zbioru

Wskaźnik (indicator)

wybrana obserwacja, którą traktujemy jako odzwierciedlenie zmiennej, którą chcemy badać. Wskaźnikami mogą być zjawiska, stany rzeczy

Indicatum (czyli zjawisko wskaźnikowane)

est to zjawisko, o którego wystąpieniu chcemy wnioskować. Może ono być zarówno obserwowalne jak i nieobserwowalne, od czego zależy dobór właściwego wskaźnika.

wskaźnik. empiryczny

musi być zjawiskiem lub cechą obserwowalną, ale przy tym zjawisko wskaźnikowe mogłoby być równie dobrze stwierdzone, gdyby wskaźnika nie było.

wskażnik definicyjny

dobór wskaźnika jest zarazem zdefiniowaniem pewnego terminu, ustalaniem jego znaczenia np. liczba sekund pomiędzy bodźcem a reakcją jest wskaźnikiem szybkości reakcji danej osoby i takie jest pojmowanie definicji szybkości reakcji

. inferencyjny

zjawisko wskaźnikowe jest ukrytą hipotetyczną zmienną, nieobserwowalną, ale realną i posiadającą szereg zrozumiałych cech [obserwowalne wskaźniki do nieobserwowalnych zjawisk wskaźnikowych] np. strach, nienawiść

Cele użytkowania materiałów:

1. Inspiracja 2. Pomoc we wstępnej fazie konceptualizacji 3. „Weryfikacja wewnętrzna” 4. „Weryfikacja zewnętrzna” 5. Zrozumienie 6. Egzemplifikacja

Metoda konstruktywna

czytając dużo autobiografii socjolog dokonuje ich interpretacji z punktu widzenia jakiejś ogólnej teorii socjologicznej

Metoda egzemplifikacji –

polega na ilustrowaniu i uzasadnianiu pewnych hipotez dobranymi przykładami z autobiografii (Szczepański opowiada się krytycznie na ten temat

Metoda analizy treści

– określa się kategorie analityczne i dokonuje analizy ilościowej lub jakościowej

Opracowanie statystyczne

– poszukiwanie zależności statystycznej pomiędzy zmiennymi które występują w materiale biograficznym

Analiza typologiczna

– służy do uporządkowanego opisu rzeczywistości

Zalety dokumentów urzędowych:

-Dostępność (zastane dokumenty „są”) -Dostępne wielokrotnie dla jednego tego samego i wielu innych badaczy) Badania całościowe (brak problemów z dobieraniem próby) -Nie są obciążone reaktywnością (brak wpływu badacza poprzez swoje hipotezy, poglądy

Dwa rodzaje pytań w kwestionariuszach:

- pytanie badawcze (badacza) - pytanie adresowane do badanych osób

Rodzaje pytań Z punktu widzenia logiki

a) pytania rozstrzygające (2 właściwe bezpośrednie odpowiedzi) b) pytania dopełniające

RODZAJE PYTAŃ Z punktu widzenia treści

) pytania o zmienne b) pytania o relacje między zmiennymi („ Od czego zależy poparcie partii X?”)

Obserwacja

celowe, świadome i planowe postrzeganie

Przedmiot obserwacji:

-Zachowania ludzi (werbalne- zarejestrowane wypowiedzi, niewerbalne, przestrzenne- przemieszczanie się) -cechy ludzi, przedmiotów (ubiór, wygląd zewnętrzny, wytwory człowieka, natury) -ich obiektywny sens

Zamierzenia badawcze obserwacji

Opis zachowań i norm interakcji formułowania uogólnień teoretycznych 2. Analiza zależności empirycznych między zachowaniem a ich uwarunkowaniem 3. Teoretyczne wyjaśnienie przyczyn i następstw obserwowanych zachowań

Narzędzia systematyzujące obserwację:

· Wskaźniki zmiennych · Schematy uwzględniające kategorie teoretyczne · Notatki (protokoły) · Dzienniki obserwacji · Formularze · Mapy · Socjogramy

Sposoby porządkowanie wyników obserwacji

· Problemowy (podporządkowanie kategoriom teoretycznym) · Chronologiczny (sekwencje zachowań fazy procesu) · Kierunki interakcji

Typologie obserwacji:

w warunkach sztucznych/naturalnych, pośrednia/bezpośrednia, systematyczna/niesystematyczna, uczestnicząca/nieuczestnicząca, jawna/ukryta

W socjologii amerykańskiej wyróżnia się dwa rodzaje badań sondażowych:

- polling- proste opisowe badanie opinii wybranych osób z akcentem na sprawy publiczne; survey- złożone, pogłębione badanie opinii, w których jednostkami obserwacji są nie tylko poszczególni ludzie, ale także instytucje itd

Rodzaje ankiet ze względu na dostęp do informacji o respondencie:

jawne (imienne) – ankiety, które mogą wskazać na osobę respondenta ze względu na zawarte w nich pytania; anonimowe (bezimienne) - nie są podpisywane, ponadto nie zawierają żadnych pytań, które mogłyby ujawnić osobę respondenta,

Rodzaje ankiet ze względu na częstotliwość przeprowadzania

jednorazowe (sporadyczne) – badające dane zjawisko w danym momencie tylko raz, ● okresowe (badania panelowe) – ankiety wielokrotnie powtarzane wśród tej samej zbiorowości w równych odstępach czasu, np. kwartał.

rodzaje ankiet ze względu na stopień uczestnictwa ankietera

ankiety nadzorowane – audytoryjna (badacz może zmniejszać liczbę błędów poprzez udzielanie wyjaśnień respondentom), ● ankiety nienadzorowane – wszystkie pozostałe typy ankiet (respondenci nie mogą skorzystać z konsultacji z kompetentną osobą).

Pytanie dopełnienia

pytanie logicznie technicznie otwarte – wszystkie pytania z wyjątkiem tych zaczynających się od partykuły „czy”

Pytania rozstrzygnięcia

pytanie logicznie technicznie zamknięte – pytania te przewidują tylko dwie możliwe odpowiedzi, które są właściwe; zaczynają się od partykuły „czy”, po której występuje zdanie oznajmujące, np.: „Czy bitwa pod Grunwaldem miała miejsce w 1410 roku?”

pytanie technicznie zamknięte alternatywne

zakładają alternatywne możliwości odpowiedzi „tak” „nie” „nie wiem” czy „jestem za” „jestem przeciw” itp.;

pytanie technicznie zamknięte dysjunktywne

wymagają wyboru tylko jednej odpowiedzi spośród więcej niż dwóch odpowiedzi;

pytanie technicznie zamknięte koniunktywne

umożliwiają dokonanie wyboru więcej niż jednej z podanych na nie możliwych odpowiedzi

NIELOSOWE SCHEMATY DOBORU PRÓBY

Próba okolicznościowa -tworzą ją osoby łatwo dostępne, Próba celowa - dobiera się osoby, starając się otrzymać próbę, która będzie reprezentować populację. Próba kwotowa - podstawowym celem jest uzyskanie maksymalnego podobieństwa do populacji