pojęcia XVI

barok

epoka w historii kultury europejskiej i styl w sztuce od XVI do XVIII w., charakteryzujący się okazałością formy, bogactwem dekoracji i monumentalnymi budowlami, będący odpowiedzią kościoła katolickiego na reformację

Sarmatyzm

ideologia polskiej szlachty opierająca się na micie, że przedstawiciele polskiej szlachty pochodzą od starożytnych Sarmatów

cechy sarmatyzmu

umiłowanie wolności, bezkrytyczne uwielbienie dla wszystkiego co polskie, niechęć do cudzoziemców, polowania, kuligi, wystawne uczty, manifestowanie pobożności i przywiązania do katolicyzmu

potop szwedzki

najazd Szwecji ma Polskę w 1655 r. nazwany tak, ze względu na rozmiar zajętych terenów oraz skalę zniszczeń. Wojna trwała 5 lat, wojska polsko-litewskie wyparły Szwedów. Liczba ludności Polski zmniejszyła się o 1/3.

Liberum veto po łacinie nie pozwalam

zasada demokracji szlacheckiej w myśl, której sprzeciw jednego posła kończył obrady sejmu i unieważniał dotychczasowe postanowienia. Wykorzystywana przez magnatów i obce dwory do zrywania sejmów i blokowania reform.

Haracz

coroczna danina płacona imperium osmańskiemu przez niemuzułmanów na ziemiach podbitych przez Turków

Jasyr

niewola turecka lub tatarska, z której można się wykupić.

wojna podjazdowa

wojska w niewielkich oddziałach atakują odosobnione oddziały wroga, unikają starć z głównymi siłami

Hetman

naczelny dowódca armii w dawnej Rzeczpospolitej

Kreml

twierdza w obrębie miasta rosyjskiego

Bojar

możnowładca w dawnej Rosji

cło

opłata nakładana przez państwo na towary w związku z ich przewozu za granicę

husaria

ciężka kawaleria, której taktyką bojową była szarża charakterystyczne elementy uzbrojenia to skrzydła i kopia

Dymitriada

zbrojna wyprawa polskich magnatów do Rosji mająca na celu osadzenie n tronie rosyjskim Dymitra Samozwańca zakończona klęską

Zaporoże

kraina położona za porohami czyli skalnymi progami na rzece Dniepr na obszarze południowej Ukrainy

kozacy

w dawnej Polsce grupa ludności zamieszkująca południowo wschodnie krańce Rzeczpospolitej

żołd

regularna zapłata za pełnienie służby wojskowej

ornament

element zdobniczy wykorzystujący motywy roślinne stosowany w architekturze malarstwie lub rzemiośle artystycznym

przyczyny wojny Polski ze Szwecją

1. roszczenie króla Polski do tronu szwedzkiego 2. dążenie Szwedów do panowania w basenie Morza Bałtyckiego 3. osłabienie Rzeczpospolitej

skutki wojny ze Szwecją

1. zniszczenia i spadek liczby ludności Rzeczpospolitej 2. koniec polskiego zwierzchnictwa nad Prusami Książęcymi 3. utrata przez Polskę Inflant

Przyczyny wojny z Turcją

1. oskarżenia o przekraczanie granic przez Kozaków i Tatarów 2. sojusz z Austrią

skutki wojen z Turcją

1. kryzys gospodarczy 2. utrata części Ukrainy i Podola 3. Rzeczpospolita nie musiała płacić haraczu

przyczyny odsieczy wiedeńskiej

1. zawarcie sojuszu przez Polskę i Austrię przeciwko Imperium Osmańskiemu 2. oblężenie Wiednia przez wojska tureckie

skutki odsieczy wiedeńskiej

1. wyzwolenie Wiednia 2. załamanie potęgi tureckiej

skutki wojen w XVII w

1. utrata 1/3 ziem Rzeczpospolitej (inflant wschodniej ukrainy i lenna pruskiego) 2. spadek liczby ludności 3. spadek produkcji zboża 4. upadek znaczenia miast 5. kryzys rządów