Polski

sacrum

strefa swietosci

profanum

strefa codzienna

mimesis

wierne nasladowanie rzeczywistosci

katharsis

uwolnienie od cierpienia przez odczucie cierpienia i strachu ogladajac sztuke

epikureizm

Za szczęście Epikurejczycy uznawali brak cierpień. Dobre życie polega na doznawaniu przyjemności. hasło Horacego „Carpe diem” – chwytaj dzień. Nie należy bać się śmierci, bo „dopóki jesteśmy, nie ma śmierci, a gdy ona przychodzi, nie ma nas

teocentryzm

bog w cwntrum wszleskiego zainteresowania

memento mori

sredniowiecze, panietaj o smierci

dualizm swiata

sredniowiecze, podzielony jest na sferę sacrum i profanum. Człowiek złożony jest z duszy nieśmiertelnej i śmiertelnego ciała. Przez to człowiek ciągle jest rozdarty miedzy ziemią a niebem

asceza

sredniowiecze, wyrzeczenie się przyjemności ziemskich, dóbr materialnych i znoszenie upokorzeń, bólu

danse macabre

sredniowiecze, taniec śmierci. Śmierć zabiera do swojego korowodu wszystkich niezależnie od majątku czy pozycji.

ars morendi

sredniowiecze, sztuka umierania. Motyw przekazujący jak godnie przygotować się na śmierć

lament

sredniowiecze, zal po znarlym

deesis

sredniowiecze, prośba, modlitwa składana przez pośrednictwo Maryi lub inntcg swiertch. Człowiek za bardzo bal się boga by zwracać się do niego bezpośrednio

wzor rycerza

sredniowiecze, odwazny, waleczny, sluzy bogu, wladcy i panstwu, stoi w obronie damy serca.np. roland

antropocentryzm

renesans, czlowiek w centrum zainteresowania

klasycyzm

harmonijnosc, jasnosc, regularnosc, proporcjonalnosc, proste linie, uniwersalnosx

deus ridens

renesans, bog przesmiewca

theatrum mundi

renesans, teatr swiata

kontrereformacja

barok, walka z innowiercami, próba zjednoczenia odłamów religijnych

sarmatyzm

barok, ideologia szlachecka patriota, gościnność, przekonani są że pochodzą od wybitnego rodu Sarmatów, polska jako Mesjasz europy

dualizm

barok, rozdwojenie miedzy dusza a cialem

motyw vanitas

barok, zainteresowanie przemijania i kruchości. Przemiana piękna w brzydotę, proch i śmierć.

okres burzy i naporu

, poczatek romantyzmu w niemczecg

ludowosc

romantyzm, zainteresowanie obyczajami, wierzeniami i moralnoscia ludowa, tajemniczosc

mesjanizm

romantyzm, idea poswiecenia ktore zbawi swiat, buerna walka z okupacja

winkleriedyzm

romantyzm, heroizm, aktywna walka o niepodleglosc

wallenrodyzm

romantyzm, uciekanie sie do nieetycznych metod walki

boahter romanttczng

nieszczesliwie zakovhany, indywidualista, walczy o wolbosc, podroznik, przemiana

praca u podstaw

pozytywityzm, edukacja najuboższych warstw, budowa szkol, bibliotek

praca organiczna

pozytywizm, działanie na rzecz wszystkich grup społecznych

asymilacja zydow

pozytywizm, integracja żydów z Polakami, miała na celu zwalczanie antysemityzmu. Widoczna w „Lalce”- wokulski ceni żydów i robi z nimi interesy,

emancypacja kobiet

kobiety muszą utrzymywać dom gdy mężczyźni nie wracają z powstania. Mogły one pracować jedynie w 3 zawodach więc ciężko było im zdobyć prace. Emancypacja miała pozwolić na ich rozwój w innych kierunkach

organicyzm

pozytywizm, spoleczenstwo jako zywy organizm

ewolucjonizm

pozytywizm, rozwój, przemiana, cierpliwość co do uzyskania skutków zmian

scjentyzm

pozytywizm, zrodlem wiedzy jest nauka

utylitaryzm

pozytywizm, dobre jest to co pożyteczne, dobro jednostki dobrem ogółu

determinizm

pozytywizm, wszelkie zdarzenia są uwarunkowane związkiem przyczynowo skutkowym, wszystko ma na nas wpływ

naturalizm

szczegolowe oddanie rzeczywistosci

cyganeria artstyczna

mloda pl, inaczej bohema, nazwa środowiska artystycznego, którego członkowie spędzają czas na wspólnych zabawach i tworzeniu

kult artysty i sztuki

mloda pl, uwazano artyste za wybitna jednostke

sztuka dla sztuki

mloda pl, sztuka nie zależna od polityki, religii itp.,

dekadentyzm

mloda pl, kryzys duchowy, bierność, pustka wewnętrzna wywołana końcem wieku

katastrofizm

mloda pl, przeczucie konca cywilizacji

chlopomania

mloda pl, inaczej ludomania, fascynacja życiem chłopów i kultura ludową, żenienie się z chłopami by uciec na wieś, wieś jako miejsce odpoczynku i sielanki

pesymizm

mloda pl, człowiek bezustannie cierpi, ukojeniem bólu może być nirwana albo sztuka, artur Schopenhaur

nihilizm

mloda pl, Friedrich Nietzsche, nihilizm- koncepcja nadczłowieka, jednostką nadwybitna może działać poza dobrem i złem

ekspresjonizm

wyrażanie emocji

skamandrzy

20 lecie miedzy wojenne, grupa warszawska, uwolnienie literatury od obowiązków patriotycznych, pisanie o rzeczach codziennych, język potoczny, optymizm, zachwyt miastem, szacunek dla tradycji romantycznej i klasycznej, np. Julian Tuwim

futurysci

20 lecie, Warszawa/Kraków, odrzucenie tradycji na rzecz nowoczesności, bunt przeciw regułom, idea słów na wolności czyli uwolnienie sztuki od zasad w tym od ortografii, prowokacja, eksperymentowanie z formą i środkami

awangarda krakowska

20 lecie, Kraków, nowoczesność, kult techniki i cywilizacji, hasło 3x M (miasto, masa, maszyna), metafora

druga awangarda

20 lecie, Wilno/Lublin, odejście od optymizmu, sceptycyzm wobec skamandrytów i awangardy krakowskiej, katastrofizm, niepewność, uczucie zagrożenia wojna, kryzys ideowy, refleksyjność, np. Czesław Miłosz

poezja tyrtejska

l wojny i okupacji, motywująca do walki, wzbudza patriotyzm i utrzymuje na duchu, poeta-żołnierz, np. poezja Baczyńskiego

pokolenie kolumbów

młodzi ludzie, którym wojna odebrała marzenia, pisarze i poeci urodzeni ok. 1920 r., mają konflikt moralny między pozostaniem pisaniem w ukryciu przez co czuliby, że nie walcza za ojczyzne albo walczyc ale zabijax co byloby sprzeczne z ich przekonaniami.

symbolika oniryczna

l wojny i okupacji, przedstawienie rzeczywistości wojennej jako koszmaru sennego

behawioryzm

l wojny i okupacji, ukazanie zachowań bohatera bez wnikania w jego motywację psychologiczne

apokalipsa spelniona

l wojny i okupacji, wojna jako koniec swiata

czlowiek zlagrowany

literatura wojny i okupacji, człowiek, która w warunkach obozowych utraciła człowieczeństwo. Ma moralność obozową, traci moralne odruchy, skupia się na tym by przetrwać, reguła odwróconego dekalogu, jezyk obozowy, obojetng na cierpienie innych, nieetyczny

socrealizm

wspolczesna, ukazywanie rzeczywistości w sposób wygodny na partii, popierający ją, cenzura

nowomowa

wspolczesna, język władzy służący propagandzie i manipulacji ludźmi

poezja lingwistyczna

wspolczesna, eksperyment językowe, stosowane np. przez Miłoszewskiego

turpizm

wspolczesna, brzydota, kalectwo, rozpad, rozkład ciał, np. w opowiadaniach Borowskiego

teatr absurdu

wspolczesna, absurdalność istnienia, świat pozbawiony logiki i prawdopodobieństwa, np. Tango

autotematyzm

wspolczesna, przedstawienie aktu tworzenia dzieła, rozważania na jego temat

egzystencjalizm

wspolczesna, człowiek jako istota tragiczna, samotna, wolność skutkuje całkowita odpowiedzialnością za swoje wybory, egzystencja człowieka jest absurdalna bo i tak prowadzi do śmierci, bunt przeciwko złu nadaje życiu sens.