POLSKI XIX wiek- pojęcia

Franciszek Barss

Jeden z pomysłodawców utworzenia polskich legionów na emigracji.

Karol Kniaziewicz

Dowódca, wystąpił z grupą swych żołnierzy, opuszczając Legiony po decyzji Napoleona o niewspieraniu polskich dążeń niepodległościowych.

San Domingo

Miejsce misji polskich żołnierzy przeciw murzyńskim buntom. Odbyła się ona na życzenie Napoleona i przyczyniła się do rozpadu Legionów Polskich.

Reggio

Miejsce powstania "Mazurka Dąbrowskiego"

Rada Rządząca

Organ władzy, utworzony przez Napoleona w zdobytej przezeń Warszawie. Ściśle podległy Francji. Członkami byli m.in. Małachowski i J. Poniatowski.

Układ w Bayonne

Układ między Francją, a Księstwem W-wskim w sprawie długów pruskich.

Jan Henryk Dąbrowski

Twórca projektu Legionów Polskich we Włoszech.

Izba Edukacyjna

Organ sprawujący nadzór nad szkołami wszystkich typów, powołany przez rząd Księstwa, na czele ze St. Potockim.

Ferdynand de Este

Arcyksiążę austriacki. W 1809r najechał na Księstwo.

Bitwa pod Raszynem

Bitwa wojsk polskich przeciwko Austriakom, 19 kwietnia 1809r. Polskim korpusem dowodził J. Poniatowski.

Pokój w Schonbrunn

Pokój, na mocy którego Księstwo powiększono o ziemie III zaboru austriackiego.

Królestwo Polskie

Państwo, utworzone na mocy konferencji w Wersalu z ziem Ks. W-wskiego. Zostało połączone unią personalną z Rosją.

Wielkie Księstwo Poznańskie

Utworzone na mocy konf. w Wersalu na ziemiach Wielkopolski, podległe Prusom.

Rzeczpospolita Krakowska

Wolne, suwerenne,ściśle neutralne pod opieką trzech mocarstw, powstałe na mocy konf. w Wersalu.

Książę Konstanty

Brat cara Mikołaja I, sprawujący zwierzchnictwo nad Królestwem Polskim i naczelny wódz wojska polskiego. Znany z okrucieństwa.

Bitwa pod Grochowem

Najkrwawsza bitwa powstańczej wojny z Rosją, zakończona porażką Polaków. 25 lutego 1831r.

Statut organiczny

Dokument, zastępujący konstytucję Królestwa po powstaniu listopadowym, nadany przez cara. Znosił polski sejm i armię. Utrzymano polską administrację, język polski jako urzędowy, odrębny skarb i Bank Polski.

Józef Chłopicki

Naczelny dowódca armii powstańczej w czasie powst. listopadowego oraz dyktator powstańczy. W obliczu wojny z Rosją ustąpił ze stanowiska. Dowodził w bitwie pod Grochowem.

Michał Radziwiłł

Naczelny wódz armii powstańczej powstania list., następca Chłopickiego.

Rabacja galicyjska

Bunt chłopstwa przeciw szlachcie polskiej. Obejmował przede wszystkim Jasielskie, Tarnowskie i Nowosądeckie. Chłopami dowodził Jakub Szela. Palono dwory, mordowano i rabowano. Bunt zakończyły władze austriackie. 1846r

Adam Czartoryski

Książę, kierujący Rządem Tymczasowym, a następnie Narodowym w czasie powstania listopadowego. Stał na czele ugrupowania Hotel Lambert.

Komitety Narodowe

Polskie organy, powołane w zaborze pruskim i austriackim podczas rewolucji demokratycznej Wiosny Ludów.

Komitet Centralny Narodowy

Rząd utworzony przez "czerwonych" o charakterze powstańczym. Dysponował własną administracją i policją. Podjął decyzję o wybuchu powstania styczniowego.

Drągalierzy

Partyzanckie oddziały powstańcze, uzbrojone w drągi.

Romuald Traugutt

Generał i ostatni prezes Rządu Narodowego. Dyktator powstania styczniowego, zamordowany po jego upadku.

Kraj Przywiślański

Nazwa, nadana Królestwu Polskiemu przez cara po upadku powstań.

Zygmunt Feliński

Arcybiskup warszawski, wywieziony wgłąb Rosji w wyniku represji po powstaniach.

Kulturkampf

Niemiecka walka z polską kulturą, prowadzona w myśl słów "Polak-katolik". Sprowadzała się do prawa więzienia księży, konfiskaty majątków, likwidacji seminariów, w tym m.in. w Poznaniu. Niemcy mieli wpływ na obsadę stanowisk kościelnych. Zakazano także kazań antyrządowych.

M. Ledóchowski

Arcybiskup, I znana ofiara prawa o więzieniu duchownych.

Bunt we Wrześni

Bunt dzieci przeciw przyjęciu niemieckiego katechizmu w 1901r.

Komisja Kolonizacyjna

Komisja niemiecka, działająca od 1887r. Sprowadzała Niemców z głębi kraju, osiedlając ich na terenie Wielkopolski.

Hakata

HKT. Związek wspierania niemczyzny, utworzony podczas ruchu germanizacyjnego.

Michał Drzymała

Polak; po nieuzyskaniu zgody na budowę, zamieszkał w wozie.

"Ausrotten"

"Wykorzenić"- hasło walki Niemców z polskością.

Sejm Krajowy we Lwowie

Organ władzy samorządowej w Galicji.

Rada Szkolna Krajowa

Organ, kierujący szkolnictwem w Galicji.

Rosyjski Uniwersytet Warszawski

Zrusyfikowany U. Warszawski.

Ksawery Drucki Lubecki

Minister gospodarki, prowadził protekcyjną politykę wobec przemysłu.

Niemojowscy

Posłowie, stali na czele ugrupowania Kaliszczan- opozycji legalnej.

Stanisław Kostka Potocki

Minister szkolnictwa Królestwa Polskiego.

Towarzystwo Filomatów i Filaretów

Wileńska opozycja nielegalna, członkowie to m.in. Zan i Mickiewicz.

Tow. Patriotyczne

Opozycja nielegalna, powstała z Wolnomularstwa Narodowego. Na czele z Walerianem Łukasińskim.

Piotr Wysocki

Dowódca spisku Szkoły Podchorążych w W-wie- jednej z przyczyn wybuchu powstania listopadowego.

Iwan Dybicz

Dowódca wojsk rosyjskich w walce z powstańcami listopadowymi. Zmarł na cholerę.

Paskiewicz

Dowódca wojsk rosyjskich, zastępujący Dybicza.

Ignacy Prądzyński

Dowódca w bitwie pod Iganiami i Dębie Wielkimi (powstanie listopadowe). Zaplanował atak na tyły wojsk rosyjskich.

gen. Sowiński

Obrońca szańców Woli w czasie powstania listopadowego.

Józef Bem

Dowódca szarży w czasie bitwy pod Ostrołęką. Doprowadził także Węgrów do zwycięstwa w czasie Wiosny Ludów.

Szarża

Lekka kawaleria

Centralizacja Poznańska

Rząd, kierujący planami powstania w Galicji.

Odwilż posewastopolska

Jedna z przyczyn wybuchu powstania styczniowego. Nastąpiła po przegranej Rosji w wojnie krymskiej, kiedy to złagodniała polityka wobec społeczeństwa.

Aleksander Wielopolski

Na życzenie cara Aleksandra II przeprowadził reformy zniesienia pańszczyzny i wpr. oczynszowania, stworzenia polskiej administracji i rozwoju szkolnictwa. Nazywany zdrajcą, polskim Quislingiem.

Branka

Nadzwyczajny pobór do wojska rosyjskiego, obejmujący przywódców planowanego powstania.

"Biali"

Ugrupowanie, sprzeciwiające się walce zbrojnej z zaborcami. Promowali prace organiczną i lojalność wobec władzy.

"Czerwoni"

Ugrupowanie, kierowane przez Sierakowskiego, będące zwolennikami walki zbrojnej.

Bobrowski

Rzeczywisty dyktator powstania styczniowego po wyjeździe Mierosławskiego.

Mierosławski

Pierwszy dyktator powstania styczniowego. Po pierwszych klęskach wyjeżdża.

Murawiow

Zwany "wieszatielem". Generalny gubernator rosyjski, znany z okrucieństwa.

Komitet Narodowy Polski

Ugrupowanie emigracyjne na czele z J. Lelewelem. Proklamował odbudowanie Polski jako republiki, wszczęcie rewolucji społecznej, zorganizowanie powstań we wszystkich 3 zaborach, przy pominięciu chłopów w walce zbrojnej. Tworzył organizacje spiskowe.

Towarzystwo Demokratyczne Polskie

Ugrupowanie emigracyjne na czele z Tadeuszem Krępowieckim. Przewidywał powstania z udziałem chłopów, ingerencję innych krajów w sprawę polską, wszczęcie rewolucji społecznej i przeprowadzenie reform agrarnych. Wydał Wielki i Mały Manifest.

Gromady Ludu Polskiego

Ugrupowanie emigracyjne na czele ze Stanisławem Warcellem. Opierały sie na założeniach socjalizmu utopijnego; ziemi jako własności wspólnej ludu, zniesienia własności prywatnej. Polska miała zostać republiką.

Hotel Lambert

Ugrupowanie emigracyjne, skupiające artystów i inteligencję, zamieszkujących w Paryżu na czele z Adamem Czartoryskim. Miał konserwatywny charakter. Zakładano walke o niepodległośc z ingerencja zewnętrzną, kapitalizm, roztaczano opiekę materialną nad emigrantami. Proklamowano uwłaszczenie chłopów, wspierano działalność naukową.

Agenor Gołuchowski

Namiestnik Galicji.

Florian Ziemiałkowski

Minister dla Galicji w rządzie.

Kazimierz Badeni

Premier z Galicji.

Stańczycy

Ugrupowanie polityczne zachodniej Galicji, powstałe po upadku powstania styczniowego. Lojaliści wobec zaborców, wspierani szczególnie przez Franciszka Józefa I. Członkowie: m.in. Szujski, Tarnowski, Koźmian, Wodzicki.