Teoria poznania

Teoria (εωρία) jest to:

(w sensie potocznym) przeświadczenie o czymś (w sensie ścisłym - pierwotnym) uporządkowany zbiór twierdzeń, stanowiący ustalony na danym etapie rezultat poznania jakiejś dziedziny (w sensie ścisłym – wtórnym) = nauka, dyscyplina naukowa lub jej fragment

Poznanie jest to:

czynność zdobywania informacji o czymś (poznawanie czegoś) rezultat czynności poznawania

Co to jest teoria poznania?

teoria poznania jest nauką o poznaniu.

Dlaczego Teoria poznania?

1. Fakt poznania 2. Poznanie należy do istoty człowieka Wszystkim ludziom wrodzone jest pragnienie poznania. (Arystoteles, Metafizyka 980 a). 3. Poznanie jest problematyczne fakt rozbieżności i niezgodności miedzy rezultatami poznawczymi fakt dogmatyczności nauk.

Dlaczego TP jako źródło problematyki teoriopoznawczej.

fakt rozbieżności i niezgodności miedzy rezultatami poznawczymi fakt dogmatyczności nauk.

Czym jest tp?

Teoria poznania jest nauką. 3 znaczenia: -Nauka ujęta czynnościowo (funkcjonalnie) -Nauka ujęta systemowo -Nauka ujęta kulturowo czy socjologicznie

Nauka ujęta czynnościowo (funkcjonalnie)

to zespół czynności poznawczych, zmierzających - w sposób uporządkowany, metodyczny (czyli: systematyczny, planowy, według określonej metody) - do osiągnięcia wiedzy o czymś.

Nauka ujęta systemowo

to wytwór nauki w znaczeniu 1., czyli uporządkowany układ zdań, zawierających wiedzę interesującą (czyli zaspokajającą ogólnoludzkie potrzeby poznawcze) oraz intersubiektywnie sensowną (czyli: komunikowalną) i intersubiektywnie sprawdzalną (czyli: kontrolowalną przez każdego, odpowiednio przygotowanego człowieka) co do ich prawdziwości lub fałszywości.

Nauka ujęta kulturowo czy socjologicznie

to dział kultury, określona działalność społeczna i związane z nią instytucje oraz osoby (np. nauka polska, nauka XX wieku itp.).

MOMENTY DETERMINUJĄCE NAUKĘ

1. Przedmiot 2. Aspekt 3. Cel nauki 4. Metoda naukowa

Przedmiot nauki

Przedmiot danej nauki to to, co dana nauka bada, o czym w swoich tezach coś orzeka i stwierdza.

Aspekt nauki

Aspekt danej nauki to charakterystyczny dlań punkt widzenia.

Cel nauki

Cel nauki: rezultat przedmiotowy, do jakiego zmierza postępowanie badawcze, bądź to, czemu ma ostatecznie służyć poznanie naukowe. Rezultat przedmiotowy: opis porządkujący, a przez to i tłumaczący jakieś dane, rozumienie – tzn. wyjaśnienie lub interpretacja humanistyczna, uzasadnienie. To, czemu ma ostatecznie służyć poznanie naukowe, to można wyróżnić cel czysto teoretyczny oraz praktyczny.

Metoda naukowa

odpowiedni dobór i układ czynności poznawczych, zmierzający do zbadania danego przedmiotu w określonym aspekcie ze względu na obrany cel.

Konwencja to

wybór umowa zwyczaj (uzus)

Konwencja charakteryzuje się

1. potrzebą kreowania czy wyboru wyznacznika konstytuującego system przedmiotów kulturowych, mających walor w pewnym fragmencie świata; 2. niekoniecznością, tzn. że warunki podjęcia decyzji dopuszczają różny wybór formalnie równie możliwych wyznaczników systemów znakowych; 3. niearbitralnością, która zakłada wolność, sprzeciwia się zaś dowolności.

Czym powinna być teoria poznania?

-Psychologia poznawcza w szerokim rozumieniu to „paradygmat” badań, przypisujący procesom poznawczym główną rolę w opisie i wyjaśnianiu psychologicznych aspektów zachowania człowieka. -W wąskim znaczeniu – podejmuje takie problemy jak: struktura umysłu i jego funkcjonowanie. -Psychologia poznawcza bada procesy poznawcze zachodzące w umyśle, będące narzędziem w budowaniu reprezentacji poznawczej, rozumianej jako system lub systemy plastycznych i aktywnych schematów. -Jako nauka filozoficzna teori

Czym jest metateoria poznania?

1. Metateoria poznania jest nauką, której przedmiotem jest teoria poznania. 2. Metateoria (czyli: metanauka) jest nauką o nauce: -humanistyczną -filozoficzną -formalną

Problematyka teoriopoznawcza obecna implicite

obok explicite

Problematyka teoriopoznawcza obecna explicite

- Heraklit „Złymi świadkami są oczy i uszy ludziom, którzy mają dusze barbarzyńców”. -Platon Formalnie postawił pytanie: co to jest poznanie?, co to jest wiedza? i całkowicie poświęcił mu Teajteta. -Wilhelm Ockham Na pierwszy plan wysunął pytania epistemologiczne i otworzył drogę do ukształtowania się teorii poznania jako odrębnej dyscypliny filozoficznej. - René Descartes - Kartezjusz - Uważa się go za twórcę teorii poznania jako odrębnej dyscypliny filozoficznej Poszukiwał metody, która zapewn

Nazewnictwo teorii poznania

Na przestrzeni wieków teorię poznania różnie nazywano: gnozeologia lub gnostologia, noetyka, krytyka, kryteriologia, logika materialna, epistemologia, teoria poznania, nauka o poznaniu, krytyka poznania. Niektóre z tych nazw odnoszą się do całej teorii poznania, inne - stanowią jej szczegółowe dyscypliny.

Grecki źródłosłów nazw teorii poznania:

 (gnosis) - pojmowane jest aktywnie jako: szukanie wiedzy, dociekanie, badanie - zwłaszcza sądowe, oraz pasywnie (biernie): 1. wiedza, poznanie, 2. mądrość, wyższe poznanie; 3. znajomość z kimś; 4. rozpoznanie; 5. źródła, środki poznania 6. poznawalność; 7. rozgłos, sława  (episteme) - ma znaczenie bierne: 1. umiejętność, znajomość, wprawa, biegłość, zręczność w czymś; 2. wiedza, wiedza naukowa, nauka. (oraz  - logos)  (nous) - to zdolność myślenia, myśl, rozum, myślenie intuicyjne  kri

gnozeologia

W filozofii nowożytnej najwcześniej pojawiła się nazwa gnozeologia. Wprowadził go - po raz pierwszy w języku łacińskim (gnoseologia, sive scientia cognitionis) - w XVIII w. Alexander Gottlieb Baumgarten (1714 - Berlin -1762 Frankfurt n. Odrą).

epistemologia

Drugi termin, epistemologia, oznacza dyscyplinę filozoficzna, zajmującą się uwarunkowaniami i wartością wiedzy naukowej. Wprowadził go w 1854 James F. Ferrier.

teoria poznania

Niełatwo podać, kiedy powstał termin teoria poznania w postaci: Erkenntnistheorie. Zapewne w latach dwudziestych lub trzydziestych XIX wieku. Wcześniej, w 1808 roku pojawia się termin Erkenntnislehre. W latach sześćdziesiątych XIX w. dzięki Eduardowi Zellerowi termin Erkenntnistheorie Uzyskał dzisiejsze akademickie znaczenie i akademicką godność.

Krytyka

Krytyka to nazwa, która w odniesieniu do teorii poznania zawdzięcza swe obywatelstwo w filozofii Immanuelowi Kantowi. W r. 1781 w Rydze ukazało się pierwsze wydanie jego Krytyki czystego rozumu, którą uznano za dzieło teoriopoznawcze. Kantowska Krytyka poznania ma badać roszczenie poznania metafizycznego do ważności niezależnie od wszelkiego doświadczenia

Kryteriologia

Kryteriologia jest neologizmem tomistycznej szkoły lowańskiej. Dezydery Mercier, (późniejszy kardynał) wydał po raz pierwszy w 1899 r. swe dzieło Critériologie générale ou Théorie générale de la certitude.

Noetyka

Noetyka to albo teoria poznania, albo teoria poznania umysłowego ( - noetikos- zdolny do myślenia), w przeciwieństwie do estetyki( - aisthesis - zdolność spostrzegania zmysłowego), czyli teorii poznania zmysłowego. Termin noetyka występuje także w neotomizmie.