Biologia na czasie 2

 0    168 flashcards    olafhajdasz
Baskı oynamak kendini kontrol et
 
soru - cevap -
acetylocholina -
öğrenmeye başla
jeden z przekaźników w układzie nerwowym; m.in. wyzwala skurcz mięśni szkieletowych
acetylokoenzym A (acetylo-CoA) -
öğrenmeye başla
aktywny octan, związek wysokoenergetyczny odgrywający kluczową rolę w metabolizmie. Bierze udział m.in. w cyklu Krebsa
adenozynotrifosforan (ATP) -
öğrenmeye başla
związek wysokoenergetyczny składający się z adeniny, rybozy i trzech reszt fosforanowych
jest podstawowym nośnikiem energii w reakcjach biochemicznych
adrenalina -
öğrenmeye başla
hormon i neuroprzekaźnik wytwarzany w rdzeniu nadnerczy oraz niektórych neuronach ośrodkowego układu nerwowego. Pobudza współczulny układ nerwowy
bywa nazywana hormonem walki i ucieczki
akromegalia -
öğrenmeye başla
choroba spowodowana nadmiernym wydzielaniem hormonu wzrostu (nadczynności przedniego płata przysadki) po zakończeniu wzrostu organizmu
objawia się m.in. przerostem dłoni, stóp, nosa i żuchwy, pogrubieniem skóry, powiększeniem języka, warg, serca i wątroby
akson (neuryt) -
öğrenmeye başla
długa, pojedyncza wypustka neuronu, przewodząca impulsy nerwowe od ciała komórki do innych komórek. Zwykle jest otoczony osłonką
aktyna -
öğrenmeye başla
białko, z którego zbudowane są miofilamenty cienkie. Razem z tworzącą miofilamenty grube miozyną bierze udział w skurczu mięśni
aldosteron -
öğrenmeye başla
hormon wytwarzany i wydzielany przez komórki kory nadnerczy. Reguluje gospodarkę jonami sodu i potasu, wpływając na ich zatrzymywanie lub wydalanie
alergia -
öğrenmeye başla
stan nadwrażliwości organizmu na niektóre substancje pochodzące ze środowiska zewnętrznego, na które zdrowy organizm nie reaguje
objawia się m.in. zapaleniem i obrzękiem błony śluzowej nosa (katar sienny), zwężeniem światła oskrzeli, zaburzeniami trawienia, wysypką
amylazy -
öğrenmeye başla
enzymy rozkładające polisacharydy (skrobię, glikogen). Występują m.in. w ślinie i soku trzustkowym
anabolizm -
öğrenmeye başla
procesy syntezy złożonych związków występujących w organizmie ze związków o prostszej strukturze. W komórkach rosnących anabolizm przeważa nad katabolizmem
anemia (niedokrwistość) -
öğrenmeye başla
stan organizmu wywołany niedoborem hemoglobiny (czerwonego barwnika krwi) lub krwinek czerwonych. Efektem anemii jest niedotlenienie komórek i tkanek
angiotensyny -
öğrenmeye başla
hormony tkankowe powstające z białek osocza pod wpływem reniny - enzymu wytwarzanego w nerkach. Powodują skurcz naczyń krwionośnych, a tym samym podnoszą ciśnienie krwi
anhydraza (dehydrataza) -
öğrenmeye başla
enzym powodujący odłączenie cząsteczek wody z danej substancji, np. anhydraza węglanowa katalizuje odwracalną reakcję powstawania CO2 z kwasu węglowego
antygen -
öğrenmeye başla
każda substancja zdolna do wywołania odpowiedzi immunologicznej i reagująca z produktami tej odpowiedzi
najczęściej jest to białko albo polisacharyd obcy dla organizmu
apoenzym -
öğrenmeye başla
białkowa część enzymu czynna katalicznie dopiero po połączeniu z niebiałkowym kafaktorem, którym może być jon metalu lub cząsteczka organiczna, np. witamina
autonomiczny układ nerwowy (AUN) -
öğrenmeye başla
cześć układu nerwowego kontrolująca funkcjonowanie narządów wewnętrznych, a tym samym przyczyniająca się do utrzymania homeostazy. Nie podlega woli
dzieli się na dwie części: układ współczulny i układ przywspółczulny. Wraz z somatycznym układem nerwowym tworzy obwodowy układ nerwowy
autotrofy -
öğrenmeye başla
organizmy samożywne zdolne do syntezy związków organicznych ze związków nieorganicznych w procesie fotosyntezy lub chemosyntezy
bazofile (leukocyty zasadochłonne) -
öğrenmeye başla
rodzaj krwinek białych, których cytozol zawiera ziarnistości pochłaniające barwniki zasadowe
odgrywają istotną rolę w reakcjach alergicznych, wytwarzają m.in. heparynę zmniejszającą krzepliwość krwi oraz histaminę rozszerzającą naczynia krwionośne
blastocel -
öğrenmeye başla
wypełniona płynem jama blastuli
blastocysta -
öğrenmeye başla
stadium blastuli w rozwoju zarodkowym ssaków. Ma postać pęcherzyka, którego ściana (trofoblast) jest utworzona z jednej warstwy komórek, a we wnętrzu, przy jednym z biegunów, znajduje się skupisko komórek - węzeł zarodkowy
przestrzeń między trofoblastem a węzłem zarodkowym wypełnia płyn
blastula -
öğrenmeye başla
stadium rozwoju zarodka. Ma postać pęcherzyka, którego ściana jest zbudowana z jednej warstwy komórek
chemoautotrofy -
öğrenmeye başla
organizmy samożywne uzyskujące energię do syntezy związków organicznych z utleniania związków nieorganicznych. Przykładem chemoautotrofów są bakterie metanowe, siarkowe, nitryfikacyjne, żelaziste i wodorowe
choroba autoimmunizacyjna -
öğrenmeye başla
choroba spowodowana autoagresją, czyli reakcją odpornościową skierowaną przeciwko własnym komórkom lub tkankom organizmu, np. cukrzyca typu I, stwardnienie rozsiane i anemia hemolityczna
ciałko kierunkowe -
öğrenmeye başla
mała komórka składająca się niemal wyłącznie z jądra komórkowego. Powstaje podczas oogenezy. Zwykle ulega degeneracji
ciałko żółte -
öğrenmeye başla
powstaje po owulacji z przekształconego pęcherzyka jajnikowego. Funkcjonuje jako gruczoł dokrewny. Wydziela progesteron - hormon warunkujący w początkowym okresie utrzymanie ciąży
ciśnienie osmotyczne -
öğrenmeye başla
ciśnienie konieczne do zatrzymania przepływu rozpuszczalnika (np. wody) między roztworami oddzielonymi od siebie błoną półprzepuszczalną. Zależy od stężenia roztworów znajdujących się po obu stronach błony półprzepuszczalnej.
jego wartość jest równa ciśnieniu, jakie trzeba wywrzeć na roztwór o większym stężeniu substancji, by zapobiec przenikaniu rozpuszczalnika do roztworu o mniejszym stężeniu substancji
cykl Calvina -
öğrenmeye başla
ciąg reakcji zachodzących u roślin podczas fotosyntezy, w fazie niezależnej od światła. Polega na przekształceniu dwutlenku węgla w glukozę. W cyklu tym wyróżnia się trzy etapy: karboksylację, redukcję i regenerację
cykl Krebsa (cykl kwasu cytrynowego) -
öğrenmeye başla
ciąg reakcji zachodzących u organizmów oddychających tlenowo. Polega na utlenieniu acetylokoenzymu A do dwutlenku węgla.
Powstające w trakcie przemian dinukleotydy NADH i FADH2 są źródłem elektronów przekazywanych na tlen cząsteczkowy przez kolejne przenośniki w łańcuchu oddechowym.
W wyniku tych reakcji powstaje woda oraz jest uwalniania energia magazynowania w postaci ATP
cytochromy -
öğrenmeye başla
białka złożone zawierające grupę hemową (hemoproteiny). Są elementem łańcucha oddechowego. Przenoszą elektrony dzięki odwracalnej zmianie stopnia utlenienia żelaza (z Fe2+ na Fe3+) wchodzącego w skład grupy hemowej
deaminacja -
öğrenmeye başla
enzymatyczne usuwanie grupy aminowej (-NH2) z cząsteczek związków organicznych. Grupa ta może być przeniesiona na inny związek lub uwolniona w postaci amoniaku (NH3)
depolaryzacja -
öğrenmeye başla
zmniejszenie ujemnego potencjału elektrycznego błony komórkowej spowodowane napływem do komórki jonów Na+ lub Ca2+. Prowadzi do pobudzenia komórki nerwowej lub mięśniowej
dług tlenowy -
öğrenmeye başla
ilość tlenu potrzebna do utlenienia kwasu mlekowego powstałego w wyniku czasowego przestawienia metabolizmu z tlenowego na beztlenowy i przywrócenia warunków fizjologicznych. Powstaje m.in. w intensywnie pracujących mięśniach
efektor -
öğrenmeye başla
w fizjologii narząd wykonujący lub zmieniający swą czynność pod wpływem bodźca nerwowego, np. mięsień, gruczoł
embriogeneza (rozwój zarodkowy) -
öğrenmeye başla
proces powstawania oraz rozwoju zarodka roślin i zwierząt, przebiegający w ściśle określony sposób.
U zwierząt rozmnażających się płciowo rozpoczyna się podziałem zygoty - pierwszej komórki nowego organizmu - a kończy opuszczeniem osłon jajowych (u jajorodnych) lub organizmu samicy (u żyworodnych)
endometrium -
öğrenmeye başla
błona śluzowa macicy. Wewnętrzna warstwa macicy u samic ssaków, zmieniająca się w czasie cyklu miesiączkowego pod wpływem hormonów wydzielanych przez przysadkę, jajniki i ciałko żółte
energia aktywacji -
öğrenmeye başla
najmniejsza ilość energii potrzebna do zapoczątkowania reakcji chemicznej
enzymy -
öğrenmeye başla
biologiczne katalizatory (najczęściej białka), przyśpieszające reakcje chemiczne przez obniżenie ich energii aktywacji. Biorą udział w większości reakcji zachodzących w organizmach
eozynofile (leukocyty kwasochłonne) -
öğrenmeye başla
rodzaj krwinek białych, który cytozol zawiera ziarnistości pochłaniające barwniki kwaśne. Odgrywają istotną rolę w reakcjach alergicznych oraz zwalczaniu pasożytów
erytrocyty (krwinki czerwone) -
öğrenmeye başla
komórki krwi kręgowców zawierające hemoglobinę - białko odpowiedzialne za transport tlenu i częściowo dwutlenku węgla
estrogeny -
öğrenmeye başla
żeńskie hormony płciowe wytwarzane przez jajniki, a także w niewielkich ilościach przez korę nadnerczy i jądra. Wpływają na rozwój i utrzymanie drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych
fermentacja -
öğrenmeye başla
beztlenowy proces uzyskiwania energii, w którym donorami i akceptorami elektronów są związki organiczne, a produktami końcowymi - związki organiczne i energia
fibryna (włóknik) -
öğrenmeye başla
nierozpuszczalne białko powstające z fibrynogenu podczas procesu krzepnięcia krwi. Stanowi rusztowanie skrzepu
fibrynogen -
öğrenmeye başla
rozpuszczalne białko osocza biorące udział w procesie krzepnięcia krwi. Pod wpływem enzymu (trombiny) ulega przemianie w nierozpuszczalną fibrynę
fosfokreatyna -
öğrenmeye başla
wysokoenergetyczny związek magazynowany w mięśniach. Służy do syntezy ATP z ADP podczas pracy mięśni
fosforylacja -
öğrenmeye başla
reakcja przyłączenia reszty kwasu fosforowego do związku organicznego, wymagająca dostarczenia energii
w fosforylacji fotosyntetycznej jest to energia świetlna, w fosforylacji substratowej - energia wiązań wysokoenergetycznych, a w fosforylacji oksydacyjnej - energia pochodząca z oddychania komórkowego (z łańcucha oddechowego)
fotoliza -
öğrenmeye başla
reakcja rozkładu cząsteczek związku chemicznego pod wpływem światła widzialnego lub ultrafioletu, np. wody na wodór i tlen podczas fotosyntezy
fotooddychanie (fotorespiracja) -
öğrenmeye başla
proces pobierania tlenu i wydzielania dwutlenku węgla przez komórki niektórych roślin fotosyntetyzujących, na innej drodze niż oddychanie komórkowe
zachodzi przy dużym natężeniu światła i niedobrze wody, ogranicza wydajność fotosyntezy
fotosynteza -
öğrenmeye başla
proces wytwarzania związków organicznych (przede wszystkim glukozy) z dwutlenku węgla i wody, przy udziale energii świetlnej
zachodzi u roślin oraz niektórych protistów (brunatnic, okrzemek) i bakterii m.in. sinic, bakterii zielonych i purpurowych
fotosystem -
öğrenmeye başla
kompleks złożony z chlorofilu, barwników pomocniczych, białek i lipidów, znajdujący się w błonach tylakoidów, emitujących elektrony w reakcji na pobudzenie światłem
gastrula -
öğrenmeye başla
stadium rozwoju zarodka zwierząt. Jest zbudowana z dwóch (ektodermy i endodermy) lub trzech (ektodermy, mezodermy i endodermy) warstw komórek. Ma workowaty kształt
glikogen -
öğrenmeye başla
polisacharyd zbudowany z reszt glukozy. Stanowi główny materiał zapasowy w komórkach zwierząt. W organizmie jest gromadzony przede wszystkim w wątrobie i (w mniejszym stopniu) w mięśniach szkieletowych
glikoliza -
öğrenmeye başla
pierwszy etap oddychania komórkowego, przebiegający w cytozolu. Polega na beztlenowym rozkładzie glukozy do pirogronianu, czemu towarzyszy powstanie ATP
gruczoły wydzielania wewnętrznego (gruczoły dokrewne) -
öğrenmeye başla
gruczoły bezprzewodowe, których wydzielina (hormony) trafia bezpośrednio do krwi lub płynów ustrojowych. U człowieka gruczołami dokrewnymi są: przysadka, szyszynka, tarczyca, przytarczyce, grasica, nadnercza, trzustka, jajniki oraz jądra
gruczoły wydzielania zewnętrznego -
öğrenmeye başla
gruczoły, których wydzieliny są wyprowadzane na zewnątrz przez specjalne przewody uchodzące, np. na skórę lub do światła przewodu pokarmowego. Należą do nich m.in. gruczoły potowe, łojowe, mlekowe i trawienne
hemoglobina -
öğrenmeye başla
białko złożone zawierające grupę hemową (hemoproteina), w której skład wchodzi żelazo, czerwony barwnik krwi rozpuszczony w osoczu (np. u pijawek) lub znajdujący się w krwinkach czerwonych (np. u kręgowców)
przenośnik tlenu i częściowo dwutlenku węgla w organizmie dzięki zdolności odwracalnego wiązania się z tymi pierwiastkami
heterotrofy -
öğrenmeye başla
organizmy cudzożywne, niezdolne do samodzielnego wytwarzania związków organicznych ze związków nieorganicznych. Odżywiają się innymi organizmami albo ich szczątkami
histamina -
öğrenmeye başla
substancja uwalniana m.in. przez bazofile (leukocyty zasadochłonne) i komórki tuczne. Bierze udział w reakcjach zapalnych i alergicznych, powoduje m.in. rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie ich przepuszczalności (zaczerwienienie i obrzęk)
homeostaza -
öğrenmeye başla
zdolność organizmu do utrzymywania stałych warunków środowiska wewnętrznego ustroju (np. stałej temperatury, stałego ciśnienia osmotycznego). Możliwa dzięki mechanizmom dostosowawczym związanym głównie z funkcjonowaniem układów nerwowego i hormonalnego
hormon luteinizujący (LH) -
öğrenmeye başla
hormon wydzielany przez przedni płat przysadki. U samic powoduje owulację i rozwój ciałka żółtego oraz stymuluje wytwarzanie progesteronu, a u samców pobudza wydzielanie testosteronu
hormony -
öğrenmeye başla
związki organiczne wytwarzane i wydzielane bezpośrednio przez gruczoły dokrewne, komórki wydzielnicze nietworzące gruczołów (hormony tkankowe), neurony (neurohormony) i inne komórki (hormony miejscowe)
regulują i koordynują procesy biochemiczne w komórkach i tkankach, a pośrednio wszelkie procesy fizjologiczne organizmu, dostosowując je do zmieniających się warunków otoczenia
hormony tropowe -
öğrenmeye başla
grupa hormonów wydzielanych przez komórki przedniego płata przysadki, których zadaniem jest regulowanie wydzielania innych hormonów (np. hormon tyreotropowy pobudza wydzielanie hormonów przez tarczycę)
implantacja -
öğrenmeye başla
zagnieżdżenie się zarodka ssaków (z wyjątkiem stekowców) w błonie śluzowej macicy. U człowieka następuje ok. siedmiu dni po zapłodnieniu
inhibicja enzymatyczna -
öğrenmeye başla
zahamowanie lub obniżenie aktywności enzymów pod wpływem różnych czynników chemicznych
inhibicja kompetycyjna -
öğrenmeye başla
rodzaj inhibicji enzymatycznej polegający na zahamowaniu aktywności enzymu przez nietypowy substrat, który konkuruje z normalnym substratem o centrum aktywne enzymu. Zwiększenie stężenia substratu znosi tę inhibicję
inhibicja niekompetycyjna -
öğrenmeye başla
rodzaj inhibicji enzymatycznej polegający na zahamowaniu aktywności enzymów przez substancję, która wiąże się z innym miejscem enzymu niż centrum aktywne, Powoduje tym samym zmianę struktury przestrzennej enzymu, co uniemożliwia wiązanie substratu
interferony –
öğrenmeye başla
białka wytwarzane i uwalniane przez leukocyty w odpowiedzi na atak wirusów. Zapewniają komunikację między komórkami w celu zwalczania wirusów, m.in. hamują replikację wirusów w komórkach organizmu
kalcytonina –
öğrenmeye başla
hormon wytwarzany przez tarczycę, zmniejszający stężenie wapnia we krwi poprzez hamowanie jego uwalniania z kości. działa antagonistycznie w stosunku do parathormonu wydzielanego przez przytarczyce
katabolizm –
öğrenmeye başla
procesy metaboliczne polegające na rozkładzie wielkocząsteczkowych substancji na prostsze, czemu towarzyszy uwalnianie ciepła i energii gromadzonej w postaci ATP. energia ta jest następnie wykorzystywana przez organizm do prawidłowego funkcjonowania
koenzym -
öğrenmeye başla
organiczny, niebiałkowy składnik niektórych enzymów, niezbędny do ich aktywności. luźno związany z enzymem. Bierze udział w reakcji przez oddawanie lub przyłączanie pewnych reagentów. Koenzymami jest większość witamin i ich pochodnych
kafaktor -
öğrenmeye başla
niebiałkowy składnik niektórych enzymów niezbędny do ich aktywności. może nim być jon metalu lub związek organiczny o niewielkich rozmiarach cząsteczki, który wiąże się z enzymem trwale (grupa prostetyczna) lub nietrwale (koenzym)
komórki tuczne (mastocyty) -
öğrenmeye başla
duże komórki tkanki łącznej występujące w obrębie różnych narządów. zawierają histaminę, biorą udział w reakcjach alergicznych i zapalnych
kora mózgowa -
öğrenmeye başla
zewnętrzna warstwa kresomózgowia (półkul mózgowych) zbudowana z istoty szarej, którą tworzą ciała komórek nerwowych (neuronów). U ludzi jest bardzo silnie pofałdowana, zawiera nadrzędne ośrodki nerwowe kierujące działalnością organizmu:
odbiera i analizuje informacje z narządów zmysłów, odpowiada za poruszanie się i wykonywanie ruchów precyzyjnych oraz czynności charakterystyczne tylko dla ludzi, takie jak: mowa, czytanie, pisanie czy myślenie abstrakcyjne
krążenie wrotne -
öğrenmeye başla
układ dwóch sieci naczyń włosowatych połączonych żyłą. U człowieka jednym z przykładów jest krążenie wrotne wątroby: krew zbierana przez naczynia włosowate z układu pokarmowego przepływa do wątroby żyłą wrotną,
która w wątrobie rozpada się na sieć naczyń włosowatych. Naczynia te zbierają się w żyły wątrobowe uchodzące do żyły głównej dolnej.
W ten sposób krew bogata w substancje odżywcze nie trafia bezpośrednio do serca, lecz do wątroby, gdzie substancje odżywcze są przetwarzane i magazynowane
kwas moczowy -
öğrenmeye başla
bardzo trudno rozpuszczalny w wodzie związek chemiczny powstający w organizmach jako jeden z końcowych produktów przemiany białek i kwasów nukleinowych.
Główny produkt wydalania u owadów, ptaków i większości gadów. U ssaków występuje jako końcowy produkt metabolizmu zasad purynowych
leukocyty (krwinki białe) -
öğrenmeye başla
bezbarwne komórki krwi i limfy. Dzielą się na kilka rodzajów. Większość z nich jest zdolna do ruchu ameboidalnego (pełzakowatego) i fagocytozy. Chronią organizm przed wirusami i bakteriami
limfocyty -
öğrenmeye başla
rodzaj krwinek białych niezawierających ziarnistości w cytozolu. Biorą udział w reakcjach immunologicznych
limfocyty B (limfocyty szpikozależne) -
öğrenmeye başla
jeden z rodzajów limfocytów. Biorą udział w odpowiedzi immunologicznej typu humoralnego - stymulowane przez kontakt z antygenem przekształcają się w komórki plazmatyczne wytwarzające przeciwciała
limfocyty T (limfocyty grasicozależne) -
öğrenmeye başla
jeden z rodzajów limfocytów. Biorą udział w odpowiedzi immunologicznej typu komórkowego. Zróżnicowane pod względem funkcji na: limfocyty Tc (cytotoksyczne) - rozpoznające i niszczące komórki z obcym antygenem na powierzchni oraz komórki nowotworowe;
limfocyty Th (pomocnicze) - wzmacniają odpowiedź immunologiczną, wpływają na limfocyty B i limfocyty Tc; limfocyty Ts (supresorowe) - hamujące nadmierne reakcje obronne organizmu
listek zarodkowy -
öğrenmeye başla
jedna z trzech warstw komórek zarodka w stadium gastruli
łożysko -
öğrenmeye başla
wspólny narząd organizmu matki i płodu występujący u ssaków łożyskowych. Powstaje przez wrośnięcie kosmków kosmówki (jednej z błon płodowych) w błonę śluzową macicy.
Utrzymuje płód w macicy, umożliwia wymianę substancji między organizmem płodu a organizmem matki - płód otrzymuje tlen i substancje odżywcze, a wydala dwutlenek węgla i inne zbędne produkty przemiany materii
łuk odruchowy -
öğrenmeye başla
droga, którą pokonuje impuls nerwowy od receptora do efektora. Składa się z receptora odbierającego bodźce, drogi nerwowej dośrodkowej (czuciowej), ośrodka nerwowego, drogi nerwowej odśrodkowej (ruchowej) i efektora
makrofagi -
öğrenmeye başla
komórki tkanki łącznej wywodzące się z monocytów (rodzaj krwinek białych), zdolne do fagocytozy i trawienia pochłoniętych bakterii lub fragmentów uszkodzonych komórek i tkanek. Biorą udział w reakcjach obronnych organizmu
mechanoreceptor -
öğrenmeye başla
komórka lub narząd odbierający bodźce mechaniczne, takie jak dotyk lub dźwięk
melaniny -
öğrenmeye başla
grupa pigmentów o barwie czarnej, brązowej lub żółtej. Występują u grzybów i zwierząt, a u ludzi znajdują się m.in. w komórkach warstwy rozrodczej naskórka (chronią głębsze warstwy skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania UV),
we włosach (nadają im kolor), oraz w tęczówce oka, gdzie polepszają właściwości optyczne
menstruacja -
öğrenmeye başla
zjawisko fizjologiczne polegające na okresowym (najczęściej co 28 dni) usuwaniu krwi i złuszczonego nabłonka macicy z dróg rodnych dojrzałych płciowo kobiet
metabolizm (przemiana materii) -
öğrenmeye başla
ogół reakcji chemicznych i związanych z nimi przemian energetycznych zachodzących w organizmie. Na metabolizm składają się reakcje rozkładu, dostarczające energii (katabolizm), oraz reakcje syntezy, wymagające nakładu energii (anabolizm)
miejsce aktywne enzymu (centrum aktywne enzymu) -
öğrenmeye başla
obszar enzymu zdolny do wiązania substratu (substratów) oraz do katalizowania reakcji chemicznej
miejsce allosteryczne (centrum allosteryczne) -
öğrenmeye başla
obszar cząsteczki enzymu umożliwiający przyłączenie substancji innej niż tradycyjny substrat, w konsekwencji czego zmienia się kształt cząsteczki enzymu i jego aktywność enzymatyczna
mineralokortykosteroidy -
öğrenmeye başla
hormony wytwarzane przez korę nadnerczy regulujące gospodarkę wodno-mineralną. Głównym mineralokortykoidem jest aldosteron
mioglobina -
öğrenmeye başla
białko złożone zawierające grupę hemową (hemoproteina), w której skład wchodzi żelazo; czerwony barwnik podobny do hemoglobiny występujący w mięśniach. Ma zdolność odwracalnego łączenia się z tlenem.
jej powinowactwo do tlenu jest większe niż hemoglobiny, dlatego przejmuje od niej tlen i stanowi jego magazyn w mięśniach, gdzie jest on wykorzystywany do uzyskiwania energii koniecznej do skurczu
mocznik -
öğrenmeye başla
rozpuszczalny w wodzie związek chemiczny powstający w organizmach jako jeden z końcowych produktów przemiany białek. Główny produkt wydalania u dorosłych płazów i ssaków
monocyty -
öğrenmeye başla
rodzaj krwinek białych niezawierających ziarnistości w cytozolu. Wykazują one zdolność do fagocytozy i ruchu ameboidalnego (pełzakowatego).
Po przedostaniu się z krwioobiegu do tkanek przekształcają się w makrofagi. Biorą udział w reakcjach obronnych organizmu
morula -
öğrenmeye başla
stadium rozwoju zarodkowego zwierząt składające się z kilkudziesięciu komórek tworzących kulistą bryłę
napięcie mięśniowe (tonus) -
öğrenmeye başla
fizjologiczny stan ciągłego, lekkiego napięcia mięśni (skurczu), warunkujący m.in. postawę ciała, rysy twarzy i napięcie ścian narządów wewnętrznych, utrzymywany przez serie słabych impulsów nerwowych z OUN
nerwy -
öğrenmeye başla
pęczki włókien nerwowych okrytych łącznotkankową otoczką, przewodzące impulsy nerwowe między OUN a pozostałymi narządami. Ze względu na kierunek przewodzenia impulsów wyróżnia się: nerwy czuciowe - przewodzące impulsy nerwowe z receptorów do OUN,
nerwy ruchowe - przewodzące impulsy nerwowe z OUN do efektorów, nerwy mieszane - przewodzące impulsy nerwowe z receptorów do OUN i z OUN do efektorów, przy czym impulsy biegnące w przeciwne strony przemieszczają się niezależnymi gałęziami
neuroprzekaźniki (neurotransmitery) -
öğrenmeye başla
związki chemiczne wydzielane przez zakończenia nerwowe w synapsach, przekazujące sygnały przez synapsy do kolejnych neuronów, a także do komórek mięśniowych i gruczołowych. Należą do nich m.in. acetylocholina, noradrenalina, dopamina i serotonina
neutrofile -
öğrenmeye başla
rodzaj krwinek białych, których cytozol zawiera słabo barwiące się ziarnistości. Mają zdolność opuszczania naczyń krwionośnych i przemieszczania się do tkanek. Fagocytują wirusy, bakterie i uszkodzone komórki własnego organizmu
obwodowy układ nerwowy -
öğrenmeye başla
część układu nerwowego znajdująca się poza centralnym układem nerwowym (mózgowiem i rdzeniem kręgowym). Obejmuje 12 par nerwów czaszkowych, 31 par nerwów rdzeniowych, zwoje nerwowe i receptory zmysłowe
oddychanie -
öğrenmeye başla
wszystkie procesy składające się na wymianę tlenu i dwutlenku węgla między komórkami a otoczeniem. Obejmuje wymianę gazową zewnętrzną (między pęcherzykami płucnymi a krwią), transport gazów przez krew,
wymianę gazową wewnętrzną (między krwią a tkankami) i oddychanie komórkowe. Dostarcza organizmowi energii niezbędnej do funkcjonowania
oddychanie beztlenowe -
öğrenmeye başla
rodzaj oddychania komórkowego, w którym ostatecznym akceptorem elektronów są związki nieorganiczne (np. azotany, siarczany) albo pierwiastki (np. siarka).
Jego substratami są związki organiczne, a produktami ostatecznymi - dwutlenek węgla, związki nieorganiczne i energia w postaci ATP. Oddychanie beztlenowe występuje wyłącznie u niektórych bakterii
oddychanie komórkowe -
öğrenmeye başla
zachodzacy w komórkach wieloetapowy proces uzyskiwania energii, polegający na utlenianiu substancji organicznych
oddychanie tlenowe -
öğrenmeye başla
rodzaj oddychania komórkowego, w którym ostatecznym akceptorem elektronów jest tlen. Jego substratami są związki organiczne, a produktami ostatecznymi: dwutlenek węgla, woda i energia w postaci ATP. Występuje u większości organizmów
odporność -
öğrenmeye başla
niewrażliwość organizmu na działanie drobnoustrojów chorobotwórczych lub ich toksyn
odporność bierna -
öğrenmeye başla
czasowa odporność nabyta przez wprowadzenie przeciwciał pochodzących z innego organizmu. Naturalnie występuje u płodu i noworodka (dzięki przeciwciałom matki przenikającym przez łożysko lub dostarczanym wraz z jej mlekiem).
Może być uzyskana sztucznie - po podaniu gotowych przeciwciał w postaci surowicy odpornościowej
odporność czynna -
öğrenmeye başla
trwała odporność uzyskana w efekcie kontaktu z antygenem w sposób naturalny (po przebyciu choroby zakaźnej) lub sztuczny (po podaniu szczepionki)
odporność humoralna -
öğrenmeye başla
odporność wywołana obecnością w płynach ustrojowych przeciwciał wytwarzanych przez limfocyty B
odpowiedź immunologiczna -
öğrenmeye başla
reakcje zachodzące w organizmie pod wpływem kontaktu z antygenem, zmierzające do jego unieszkodliwienia. W zależności od mechanizmu wyróżnia się odpowiedź komórkową (z udziałem limfocytów, makrofagów) lub humoralną (z udziałem przeciwciał),
najczęściej jednak oba mechanizmy działają łącznie
odpowiedź immunologiczna pierwotna -
öğrenmeye başla
reakcja odpornościowa występująca po pierwszym kontakcie z danym antygenem, zwykle w ciągu kilku dni. Jest ona krótkotrwała i po kilku tygodniach wygasa.
W organizmie pozostają jednak komórki pamięci immunologicznej, zdolne wywołać szybką odpowiedź przy ponownym kontakcie z tym samym antygenem
odpowiedź immunologiczna wtórna -
öğrenmeye başla
reakcja odpornościowa występująca po drugim i kolejnym kontakcie z danym antygenem. Jest szybsza i silniejsza niż odpowiedź immunologiczna pierwotna, ze względu na obecność komórek pamięci immunologicznej (limfocytów B i T)
odruch -
öğrenmeye başla
automatyczna reakcja organizmu na bodziec wewnętrzny lub zewnętrzny, zachodząca za pośrednictwem układu nerwowego
okres refrakcji -
öğrenmeye başla
czas, w którym komórka jest niewrażliwa na bodziec występujący po jej uprzednim pobudzeniu co najmniej bodźcem progowym
oksytocyna -
öğrenmeye başla
hormon wytwarzany w podwzgórzu, a uwalniany przez tylny płat przysadki. Powoduje skurcze nasieniowodów w trakcie ejakulacji i skurcze macicy w trakcie porodu, stymuluje uwalnianie mleka z gruczołów mlekowych
onkogeny -
öğrenmeye başla
geny odpowiedzialne za przemianę zdrowych komórek w komórki nowotworowe (transformacja nowotworowa). Powstają na skutek mutacji protoonkogenów (genów biorących udział w regulacji cyklu komórkowego)
ontogeneza (rozwój osobniczy) -
öğrenmeye başla
wszystkie zmiany zachodzące w organizmie od momentu jego powstania aż do śmierci
oocyt -
öğrenmeye başla
niedojrzała komórka jajowa zwierząt, w tym człowieka
oogeneza -
öğrenmeye başla
proces wytwarzania gamet żeńskich (komórek jajowych)
opony mózgowia i rdzenia kręgowego -
öğrenmeye başla
trzy błony łącznotkankowe otaczające mózgowie i rdzeń kręgowy, chroniące te struktury przed urazami mechanicznymi. Opona miękka przylega bezpośrednio do mózgowia oraz rdzenia kręgowego, zawiera liczne naczynia krwionośne.
Nad oponą miękką znajduje się opona pajęcza (pajęczynówka) oddzielona od niej przestrzenią wypełnioną płynem mózgowo-rdzeniowym. Opona twarda, składająca się z dwóch warstw, jest położona najbardziej na zewnątrz
osłonka mielinowa -
öğrenmeye başla
osłonka aksonu powstająca na skutek wielokrotnego owinięcia się komórki glejowej obwodowego układu nerwowego (lemocytu) wokół jego fragmentu.
Pełni funkcję ochronną i zwiększa szybkość przewodzenia impulsów nerwowych, które przeskakują wzdłuż aksonu w przerwach między kolejnymi osłonkami mielinowymi (przewężeniach Ranviera)
osłonka przejrzysta -
öğrenmeye başla
warstwa przezroczystej, galaretowatej substancji (glikoproteiny) otaczająca oocyt ssaków. Znajduje się między błoną komórkową oocytu a komórkami warstwy ziarnistej
osmoregulacja -
öğrenmeye başla
aktywna regulacja ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych, dzięki której ciśnienie to jest względnie stałe
osmoza -
öğrenmeye başla
przenikanie rozpuszczalnika przez błonę półprzepuszczalną z roztworu o mniejszym stężeniu substancji do roztworu o większym stężeniu
ośrodkowy układ nerwowy (OUN) -
öğrenmeye başla
część układu nerwowego kręgowców obejmująca mózgowie i rdzeń kręgowy
owulacja -
öğrenmeye başla
uwolnienie dojrzałej lub dojrzewającej komórki jajowej z jajnika. U kobiet zachodzi ok. 14 dnia cyklu miesiączkowego trwającego 28 dni
parathormon -
öğrenmeye başla
hormon wydzielany przez przytarczyce, zwiększający stężenie wapnia we krwi przez jego uwalnianie z kości. Działa antagonistycznie w stosunku do kalcytoniny wydzielanej przez tarczycę
patogen -
öğrenmeye başla
czynnik chorobotwórczy. Powoduje zaburzenie reakcji metabolicznych. Patogenami człowieka są czynniki: biologiczne (wirusy, bakterie, grzyby, protisty i pasożytnicze zwierzęta),
chemiczne (m.in. toksyny wydzielane przez bakterie, niektóre substancje pochodzenia roślinnego),
fizyczne (m.in. różne urządzenia, wysoka i niska temperatura, promieniowanie, energia elektryczna) i społeczne (np. ciągle napięcie nerwowe, konflikty międzyludzkie)
pętla nefronu (pętla Henlego) -
öğrenmeye başla
odcinek kanalika nerkowego nefronu o kształcie litery U, znajdujący się między kanalikiem krętym I rzędu a kanalikiem krętym II rzędu, wysłany nablonkiem jednowarstwowym płaskim. Odpowiada za zagęszczanie moczu
pH -
öğrenmeye başla
ujemny logarytm dziesiętny wartości stężenia molowego jonów wodoru w roztworze. Wielkość określająca odczyn roztworu. Mieści się w granicach od 0 (bardzo silne kwasy) do 14 (bardzo silne zasady). Chemicznie czysta woda ma odczyn obojętny - jej pH wynosi 7
potencjał czynnościowy -
öğrenmeye başla
lokalna krótkotrwała zmiana potencjału elektrycznego komórki nerwowej lub mięśniowej w czasie jej aktywności. Potencjał czynnościowy jest rownoważnikiem impulsu nerwowego. Wynosi ok. 30 mV
potencjał spoczynkowy -
öğrenmeye başla
potencjał elektryczny niepobudzonej komórki, wynikający z różnicy ładunków elektrycznych po obu stronach błony komórkowej. Zewnętrzna strona błony jest naładowana dodatnio, a wewnętrzna strona - ujemnie.
Potencjał spoczynkowy neuronu wynosi wynosi ok. - 70 mV
progesteron -
öğrenmeye başla
hormon wytwarzany przez ciałko żółte i łożysko. Umożliwia zagnieżdżenie się zarodka w błonie śluzowej macicy (implantacja) i utrzymanie ciąży
prostaglandyny -
öğrenmeye başla
pochodne nienasyconych kwasów tłuszczowych syntetyzowane w komórkach większości zwierząt. Działają miejscowo, powstają wskutek pobudzenia nerwowego.
Wykazują dużą aktywność biologiczną m.in. rozszerzają i zwężają naczynia krwionośne, pobudzają lub hamują skurcze mięśni gładkich, pobudzają ruchliwość plemników, uczestniczą w reakcjach zapalnych
przeciwciała (immunoglobuliny) -
öğrenmeye başla
białka wydzielane przez komórki plazmatyczne (czyli pobudzone limfocyty B) w odpowiedzi na kontakt z antygenami, mające zdolność reagowania przeciw nim
przewodzenie nerwowe -
öğrenmeye başla
przekazywanie impulsu nerwowego wzdłuż neuronu od dendrytów przez ciało komórki i akson do następnego neuronu, mięśnia lub gruczołu
przywspółczulny układ nerwowy (parasympatyczny układ nerwowy) -
öğrenmeye başla
jedna z dwóch części AUN. Dominuje w trakcie odpoczynku organizmu. Pobudza pracę narządów układu pokarmowego (sprzyjając trawieniu pokarmu i magazynowaniu substancji zapasowych) i hamuje pracę innych narządów
reakcja egzoergiczna -
öğrenmeye başla
reakcja chemiczna przebiegająca z wydzielaniem energii
reakcja endoergiczna -
öğrenmeye başla
reakcja chemiczna przebiegająca z pochłanianiem energii
renina -
öğrenmeye başla
hormon i enzym wytwarzany w nerkach. Oddziałuje na jedno z białek osocza, przekształcając je w angiotensynę, która podnosi ciśnienie krwi i tym samym zwiększa intensywność filtracji w nerkach
resorpcja -
öğrenmeye başla
wchłanianie różnych substancji do krwi lub limfy m.in. przez powierzchnię skóry, błon śluzowych, ścianę pęcherzyków płucnych i kanalików nerkowych. Może odbywać się przez dyfuzję, osmozę, transport aktywny, fagocytozę oraz pinocytozę
resorpcja zwrotna (wchłanianie zwrotne) -
öğrenmeye başla
wybiórcze usuwanie substancji z moczu pierwotnego i transport tych substancji do krwi. Zachodzi w kanalikach krętych oraz pętli nefronu, powoduje zagęszczenie moczu i zmianę jego składu. W jej wyniku powstaje mocz ostateczny
rodopsyna (czerwień wzrokowa) -
öğrenmeye başla
światłoczuły barwnik występujący w pręcikach siatkówki oka kręgowców. W reakcji na światło ulega przemianom, które doprowadzają do powstania impulsu nerwowego
sarkolemma -
öğrenmeye başla
błona komórkowa komórek lub włókien mięśniowych
sarkomer -
öğrenmeye başla
podstawowa jednostka funkcjonalna mięśnia poprzecznie prążkowanego. Odcinek zawarty między dwiema sąsiednim liniami Z
sarkoplazma -
öğrenmeye başla
cytoplazma komórki lub włókna mięśniowego
serotonina -
öğrenmeye başla
substancja o charakterze aminokwasowym (pochodna tryptofanu), neuroprzekaźnik w OUN
somatyczny układ nerwowy -
öğrenmeye başla
część układu nerwowego odpowiadająca za kontakty organizmu ze środowiskiem zewnętrznym i szybkie reagowanie na zmiany zachodzące w tym środowisku. Unerwia mięśnie szkieletowe, jego działanie w znacznej mierze podlega woli.
Wraz z AUN tworzy obwodowy układ nerwowy
spermatocyt -
öğrenmeye başla
komórka powstająca podczas spermatogenezy. Daje początek spermatydom, które różnicują się w plemniki
spermatogeneza -
öğrenmeye başla
proces wytwarzania gamet męskich (plemników)
spermatyda -
öğrenmeye başla
niedojrzała męska komórka rozrodcza przekształcająca się w plemnik. Powstaje podczas spermatogenezy na skutek podziału mejotycznego
spoidło wielkie mózgu (ciało modzelowate) -
öğrenmeye başla
duże pasmo włókien nerwowych (istota biała) łączących półkule mózgowe. Jest największym spoidłem mózgu, występuje tylko u ssaków łożyskowych
śródbłonek -
öğrenmeye başla
nabłonek jednowarstwowy płaski wyściełający jamy serca oraz naczynia krwionośne i limfatyczne. Syntetyzuje i wydziela prostaglandyny
testosteron -
öğrenmeye başla
męski hormon płciowy wytwarzany przez jądra, a także w niewielkich ilościach przez korę nadnerczy, jajniki i łożysko. Wpływa na rozwój i utrzymanie drugo- i trzeciorzędowych męskich cech płciowych
transformacja nowotworowa -
öğrenmeye başla
przekształcenie się komórki prawidłowej w komórkę nowotworową. Jej przyczyną są mutacje w obrębie genów biorących udział w regulacji cyklu komórkowego
trombina -
öğrenmeye başla
enzym biorący udział w krzepnięciu krwi. Powstaje z zawartej w osoczu krwi protrombiny i powoduje przemianę rozpuszczalnego białka fibrynogenu w nierozpuszczalną fibrynę stanowiącą rusztowanie skrzepu
tyroksyna -
öğrenmeye başla
główny hormon wydzielany przez tarczycę. Wpływa na metabolizm, m.in. pobudza procesy utleniania, przyspiesza rozkład tłuszczów do glicerolu i kwasów tłuszczowych, zwiększa wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego i jej wykorzystanie przez komórki
hormon niezbędny do dojrzewania OUN
ubichinon (koenzym Q, CoQ) -
öğrenmeye başla
składnik łańcucha oddechowego pobierający i oddający elektrony. Występuje u bakterii, roślin i zwierząt
układ limbiczny -
öğrenmeye başla
zespół struktur korowych i podkorowych mózgowia tworzących układ czynnościowy odpowiadający za zachowania (w tym seksualne), podejmowanie decyzji, emocje, motywację i kształtowanie osobowości, a także zapamiętywanie i rytmy biologiczne
wazopresyna (hormon antydiuretyczny) -
öğrenmeye başla
hormon wytwarzany w podwzgórzu, a uwalniany przez tylny płat przysadki. Powoduje zagęszczenie moczu przez wzmożoną resorpcję wody w kanalikach nefronu
węzeł zatokowo-przedsionkowy -
öğrenmeye başla
nadrzędny ośrodek automatyzmu serca znajdujący się w tylnej ścianie prawego przedsionka. Tworzy go grupa wyspecjalizowanych komórek mięśniowych, które dostarczają bodźców wyzwalających skurcze serca. Fizjologiczny rozrusznik serca
widmo absorpcji -
öğrenmeye başla
miara ilości światła o określonej długość, które zostaje pochłonięte podczas jego przechodzenia przez określoną substancję. Każdy związek chemiczny ma charakterystyczne dla siebie widmo absorpcji
witaminy -
öğrenmeye başla
organiczne związki chemiczne, których niewielkie ilości są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Najczęściej wchodzą w skład enzymów jako koenzymy. Nie są syntetyzowane w organizmie człowieka, dlatego muszą być dostarczane z pożywieniem
współczulny układ nerwowy (sympatyczny układ nerwowy) -
öğrenmeye başla
jedna z dwóch części AUN. Dominuje w sytuacjach stresowych, przygotowując organizm do walki lub ucieczki. Przyspiesza akcję serca, rozszerza oskrzela, pobudza rozkład glikogenu w wątrobie i zwiększa uwalnianie glukozy do krwi, hamuje pracę żołądka i jelit
wyspy trzustki (wyspy Langerhansa) -
öğrenmeye başla
gruczoł wydzielania wewnętrznego (gruczoł dokrewny) w postaci skupień komórek rozrzuconych w miąższu trzustki. Produkują insulinę (komórki B) i glukagon (komórki A) - hormony, które regulują poziom glukozy we krwi
zakrzep -
öğrenmeye başla
skrzep krwi utworzony w świetle nieprzerwanego naczynia krwionośnego. Prowadzi do częściowego lub całkowitego zamknięcia światła naczynia, a w konsekwencji do martwicy tkanek pozbawionych dopływu krwi
zapalenie -
öğrenmeye başla
reakcja organizmu na czynnik uszkadzający (biologiczny, chemiczny lub fizyczny), objawiajaca się miejscowym zaczerwienieniem, wzrostem temperatury, obrzękiem i bólem.
Podłożem objawów jest rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie ich przepuszczalności, co umożliwia przedostatnie się komórek układu odpornościowego do zaatakowanej tkanki. Zmiany związane z zapaleniem zachodzą pod wpływem histaminy
zastawki -
öğrenmeye başla
błoniaste fałdy zapewniające jednokierunkowy przepływ krwi w sercu i naczyniach żylnych oraz limfy w naczyniach limfatycznych
zwój nerwowy -
öğrenmeye başla
skupisko ciał komórek nerwowych w obwodowym układzie nerwowym
żółć -
öğrenmeye başla
płynna wydzielina wątroby niezbędna do trawienia i wchłaniania tłuszczów

Yorum yapmak için giriş yapmalısınız.