Prawo

Prawo w sensie przedmiotowym

Zbiór norm postępowania, których naruszenie grozi sankcjami

Prawo w sensie podmiotowym

Uprawnienia przyznawane jednostce przez obowiązujące akty prawne

Funkcje prawa

Stabilizacyjna Dynamizująca Ochronna Organizacyjna Represyjna Wychowawcza Kontrolna Dystrybutywna Regulator konfliktów Kulturotwórcza

Prawo naturalne

Zbiór norm wynikających z systemu wartości, niekoniecznie uznawane przez władzę państwową

Prawo pozytywne

Zbiór norm ustanowionych przez władzę publiczną

Norma prawna

To wypowiedź zawierająca żądanie władzy publicznej, aby w określonej sytuacji adresat podjął wyznaczone w niej działanie.np.

Normy prawne ze względu na sposób wysłownienia

Nakazujące Zakazujące Uprawniające

Normy prawne ze względu na zakres zastosowania

Bezwzględnie obowiązujące Względnie obowiązujące(tylko gdy podmioty prawa nie przyjęły innych)

Normy prawne ze względu na zakres obowiązywania

lus commune(obowiązujące na obszarze całego państwa) lus particulare(obowiązujące na części terytorium państwa)

Trójelementowa koncepcja budowy normy prawnej

hipoteza(określa warunki zastosowania normy prawnej oraz adresata) dyspozycja(określa właściwy sposób zachowania adresata w okolicznościach z hipotezy) sankcja(negatywne następstwa jakie spotkają adresata, który nie zachowa się jak w dyspozycji)

Dwuelementowa koncepcja budowy normy prawnej

norma sankcjonowana (hipoteza i dyspozycja) norma sankcjonująca złożona(hipoteza jest naruszeniem normy sankcjonowanej i dyspozycji czyli sankcji)

Podział sankcji

Karne(charakter represyjny, odebranie lub ograniczenie dostępu do dóbr uznawanych za cenne np. życia, majątku, wolności. W Polsce kary zasadnicze i dodatkowe) Egzekucji(zmuszenie adresata do nadrobienia tego czego nie zrobił. Ezekucja SĄDOWA[sądy, komorniki] Egzekucja ADMINISTRACYJNA[urzędy skarbowe, ZUS) Nieważności(jak wadliwa czynność prawna to nic sie nie dzieje)

Wykładnia prawa

Czynność intelektualna na podstawie której z przepisów prawnych formułuje się normy. Interpretacja = wykładnia- poprzedza zastosowanie normy prawnej. Dzieje się według reguł egzegy prawniczej.

Rodzaje wykładni prawa ze względu na dokonującego

Formalna(dokonywana przez organy państwa) Autentyczna(dokonywana przez pracodawcę) Legalna(dokonywana przez organ, który otrzymał kompetencje do interpretacji) Operatywna(dokonywana przez organy stosujące prawo[sądy]) Doktrynalna(dokonywana przez przedstawicieli nauk prawnych) Nieoficjalna(przez prawników indywidualnie na potrzeby decyzji)

Rodzaje wykładni prawa ze względu na przyjęte metody

Językowa(treść ustalona na podstawie analizy języka, którym jest on wypowiedziany) Systemowa(normy wywodzą się z systemu prawa w którym funkcjonuje ustawa, wykładnia logiczna) Celowościowa(uwzględnia cel, bierze pod uwagę konteksty, wykładnię historyczną)

Rodzaje wykładni prawa ze względu na efekt

Dosłowna(na podstawie różnych rodzajów wykładni, zakres identyczny jak w wykładni językowej) Rozszerzająca(szersze niż z wykładni językowej) Zwężająca(węższe niż z wykładni językowej)

Wnioskowanie prawnicze: rozumowanie a contrario

Na zasadzie przeciwieństwa- norma nie stosuje się do sytuacji do których nie odnosi się wprost

Wnioskowanie prawnicze: rozumowanie a simile

zastosowanie norm prawnych do sytuacji nieuregulowanych, na zasadzie podobieństwa

Wnioskowanie prawnicze: rozumowanie z celu na środki

jak dozwolony cel to i środki

Wnioskowanie prawnicze: wnioskowanie a fortiori

[komu wolno więcej temu tym bardziej wolno mniej] [komu wolno mniej temu naprawdę wolno więcej]

Wnioskowanie prawnicze: wnioskowanie reductio ad absordum

Jeżeli wnioski są nonsensem to należy zaniechć

Założenie idealnego prawodawcy

Odrzucenie wątpliwości czy dany akt został skonstruowany poprawnie. Od razu do interpretacji. Poza tym: idealna wiedza na temat języka na temat systemu prawa na temat systemu wartości zwłaszcza społecznych

Podział gałęzi prawa

Prawo prywatne(chroni interesy jednostek, reguluje stosunki majątkowe i osobiste, stronami konfliktu jednostki, równorzędność podmiotów) Prawo publiczne(służy ochronie interesów państwa, zbiorowości, dobra wspólnego, reguluje stosunki między organami państwa oraz między państwem a jednostką, podporządkowanie jednych podmiotów drugim)

Gałęzie prawa: prawo międzynarodowe publiczne

reguluje stosunki między państwem a np. organizacjami międzynarodowymi, wywiera wpływ na prawo wewnętrzne państw, źródłem są umowy międzynarodowe, zwyczaje międzynarodowe, orzecznictwo sądów międzynarodowych

Gałęzie prawa: prawo konstytucyjne

jest prawem publicznym, obejmuje normy dotyczące ustroju państwowego, kompetencji organów oraz obywateli, zasady całego prawa w państwie, źródłem konstytucje oraz ustawy konstytucyjne

Gałęzie prawa: prawo administracyjne

jest prawem publicznym, reguluje organizację i funkcjonowanie organów administracji rządowej i samorządowej a także relacje z obywatelami, dzieli się na prawo: materialne: ustrojowe: postępowania, źródło: kodeks postępowania administracyjnego oraz akty wydane przez różne organy administracji

Gałęzie prawa: prawo karne

jest prawem publicznym, określa reguły odpowiedzialności oraz sankcje za czyny, dzieli się na materialne, procesowe i wykonawcze, źródła: kodeks karny, kodeks karny wykonawczy oraz kodeks postępowania karnego

Gałęzie prawa: prawo cywilne

jest prawem prywatnym, normuje stosunki majątkowe i niemajątkowe między między osobami fizycznymi i prawnymi oraz ułomnymi osobami prawnymi, źródła: kodeks cywilny, ustawy

Gałęzie prawa: prawo pracy

ma charakter mieszany- publiczne oraz prywatne, stosunki między pracownikami a pracodawcami, określa ich prawa i obowiązki, zasady zawierania umowy o pracę, źródła: kodeks pracy

System prawa

ogół norm prawnych obowiązujących w państwie w danym czasie

System prawa powinien być

niesprzeczny (nie powinno byc takich co się wykluczają) zupełny(nie powinny występować żadne luki)

Hierarchia aktów prawnych w konstytucji RP

Konstytucja->Ratyfikowane umowy międzynarodowe->Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje UE-> Ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy->Rozporządzenia->Akty prawa miejscowego

Ustawa konstytucyjna

Akt mający moc prawną równą konstytucji(do zmiany konstytucji, zawieszać niektóre przepisy, tymczasowe przed uchwaleniem konstytucji) W Polsce brak. Tylko ustawy o zmianę konstytucji.

Akty prawne powszechnie obowiązujące

nieograniczony podmiotowo krąg adresatów(konstytucja, ratyfikowane umowy międzynarodowe, ustawy, rozporządzenia, rozporządzenia z mocą ustawy oraz akty prawa miejscowego.

Akty prawa wewnętrznie obowiązujące

Dotyczą ograniczonego podmiotowo kręgu adresatów.np. stosunek pracodawca -pracownik)

Zależności między aktami prawnymi różnego rzędu

-niższego rzędu muszą być zgodne z wyższego rzędu. -wyższego rzędu są bardziej ogólne, dotyczą spraw najistotniejszych -zakres rozporządzenia i aktów prawa miejscowego reguluje ustawa w tzw. upoważnieniu ustawowym. -akty równożędne mogą się wzajemnie uchylać, akty wyższej rangi uchyla moc niższej rangi.

Konstytucja

Najważniejszy akt, określa ustrój, kompetencje organów państwowych i relacje między nimi, oraz prawa, obowiązki i wolności obywateli

Ustawa

akt prawny o charakterze ogólnym uchwalony przez parlament w określonym trybie może regulować wszystko z wyjątkiem spraw wprost zakazanych w konstytucji. Formę ustawy muszą mieć: określenie uprawnień i składu organów państwa, prawa i obowiązki obywateli, budżet państwa i podatki.

Umowa międzynarodowa

pisemne porozumienie regulowane prawem międzynarodowym, którego stronami mogą być państwa lub inne podmioty prawa międzynarodowego najczęściej mają formę układu, konwencji, paktu, porozumienia, protokołu lub deklaracji

Ratyfikowane umowy międzynarodowe

wyrażenie zgody na związanie się treścią umowy przez prezydenta, czasem parlament. Niektóre nie wymagają zgody sejmu. Inne wymagają zgody wyrażonej w formie ustaw. obejmują one: -zawierania pokojów, sojuszy, układówpolitycznych i wojskowych -przystępowania do organizacji międzynarodowych -wolności, praw, obowiązków obywatelskich, które zostały określone w konstytucji -znacznych obciążeń finansowych -spraw uregulowanych w ustawie oraz takich co do których konstytucja wymaga ustawy.

Rozporządzenie

To akt normatywny, wydawany na podstawie ustawy aby mogła być wykonana przez odpowiednią instytucję wykonawczą. W polsce prawo do wydawania rozporządzeń: -prezydent -Rada Ministrów -prezez Rady Ministrów -minister kierujący działem administracji rządowej -KRRiT

Akty prawa miejscowego

obowiązują na obszarze działania organu, który go wydał. Pochodzą od wojewodów lub organów samorządów To uchwały wydawane przez sejmik wojewódzki, radę powiatu i gminy oraz zarządzenie wydane przez wojewodę, zarząd województwapowiatu i wójta(burmistrza, prezydenta) a także organy administracji niezespolonej

Rozporządzenie z mocą ustawy

To akt normatywny, wyłącznie podczas stanu wojennego, może odnosić się do zasad działania organów państwowych lub praw i wolności człowieka wydaje prezydent na wniosek rady ministróww czasie gdy nie może zebrać się sejm. musi jednak być zatwierdzone przez sejm na najbliższym posiedzeniu

Budowa aktów prawnych

Część nieartykułowana: 1. określenie rodzaju aktu 2. data uchwalenia 3. nazwa, tytuł 4. w wypadku zasadniczej- preambuła Część artykułowana: 5. Przepisy ogólne-określają zakres stosunków społecznych normowanych przez dany akt 6. Przepisy szczegółowe- zawierają konkretne normy regulujące stosunki społeczne 7. Przepisy przejściowe i dostosowujące- regulują wpływ nowego prawa na stosunki powstałe w wyniku działania starego prawa 8. Przepisy końcowe- m.in. przepisy dotyczące wejścia aktu w życie i w

Warunek wejścia w życie ustaw, rozporządzeń, aktów prawa miejscowego

ogłoszenie ich

Akty ogłasza się w dziennikach urzędowych:

-Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej -Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" -Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski B" - dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej - dzienniki urzędowe urzędów centralnych - wojewódzkie dzienniki urzędowe

Vacatio legis

Okres pomiędzy ogłoszeniem aktu normatywnego a jego wejściem w życie. W Polskei z reguły 14 dni. Czas dla obywateli na zapoznanie się z tekstami i dla organów do przygotowania się

Dziennik Ustaw RP

Wydawany przez prezesa rady ministrów, ogłasza się w nim: - konstytucję - ustawy - rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta RP - rozporządzenia wydane przez prezydenta, Radę Ministrów, premiera, ministrów kierujących działami administracji rządowej, członków Rady Ministrów którzy są przedstawicielami komitetów w określonych ustawach, KRRiT - orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące publikowanych aktów normatywnych - akty dotyczące wojny i pokoju - akty dotyczące referendum zatw

Monitor Polski

Publikowany przez Prezesa Rady Ministrów, ogłasza się w nim: - zarządzenia Prezydenta RP wydane na podstawie ustawy - uchwały Rady Ministrów i zarządzenia premiera na podstawie ustawy - orzeczenia TK w sprawie publikowanych aktów normatywnych - uchwały Zgromadzenia Narodowego - niektóre uchwały Sejmu i Senatu (np. wotum zaufania/nieufności) - akty prezydenta dotyczące np. powołania premiera, dymisji rządu, powołań na wyższe stanowiska państwowe

Dzienniki urzędowe ministrów

Są publikowane przez ministrów, ogłasza się w nich: - akty wydawane przez ministra - uchwały rządu uchylające zarządzenia ministra - orzeczenia TK w sprawach wydawanych aktów prawnych

Wojewódzki dziennik urzędowy

Jest publikowany przez wojewodę, ogłasza się: -akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę, organy administracji niezespolonej, sejmik województwa, radę powiatu i gminy - akty premiera uchylające akty prawa miejscowego

Podmioty prawa cywilnego: osoba fizyczna

To w języku prawa określenie człowieka od momentu narodzin do śmierci Cechą jest zdolność prawna. Ma każdy człowiek przez całe życie

Podmioty prawa cywilnego: osoba prawna

To jednostka organizacyjna, która może występować jako samodzielny podmiot prawa.Np. stowarzyszenia, partie polityczne, skarb państwa, związki religijne.

Rodzaje norm prawa cywilnego

- Bezwzględnie wiążące (charakterystyczne dla prawa publicznego) - Względnie wiążące (charakterystyczne dla prywatnego) -Semiimperatywne (zmiana tylko na korzyść słabszego)

Działy prawa cywilnego

1. Część ogólna 2. Prawo rzeczowe 3. Prawo zobowiązań 4. Prawo spadkowe 5. Prawo rodzinne 6. Prawo na dobrach niematerialnych (własnośći intelektualnej)

Zdolność do czynności prawnych

Zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej: 1. Pełna zdolność do czynności prawnych (po 18 lat oraz zamężne kobiety po 16) 2. Ograniczona zdolność do czynności prawnych (powyżej 13 lat, oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione. Na niektóre czynności zgoda rodziców/kuratora 3. Brak zdolności do czynności prawnych (poniżej 13 lat, osoby ubezwłasnowolnione. Większość czynności za zgodą rodziców/kuratora)

Ubezwłasnowolnienie

Częściowe lub całkowite pozbawienie zdolności do czynności prawnych. Orzeka sąd na podstawie orzeczenia biegłych.

Prawo rzeczowe

Dział prawa cywilnego, reguluje sprawy związane z prawem do rzeczy. Nie są rzeczami np.: energia, złoża, przedsiębiorstwa. Rzeczy dzielą się na: -nieruchomości (grunty, budynki, części budynków, lokale - ruchomości(pozostałe)

Rodzaje praw rzeczowych: własność

największe możliwości korzystania z rzeczy; wyłączne prawo do posiadania i korzystania(np. czerpanie zarobku, rozporządzanie[przeniesienie praw na kogoś innego]; może być ograniczone w wyjątkowych sytuacjach(np. ratowanie życia[określa ustawa])

Rodzaje praw rzeczowych: użytkowanie wieczyste

dotyczy gruntów skarbu państwa lub gminy; trwa min. 40 lat, zwykle umowa na 99 lat; gdy państwo sprzedaje użytkownik ma prawo pierwokupu;

Rodzaje praw rzeczowych: ograniczone prawo rzeczowe

*hipoteka(zabezpieczenie roszczeń pienięznych na nieruchomości; pozwala wierzycielowi dochodzić swoich roszczeń) *zastaw(to zabezpieczenie roszczeń częścią majątku dłużnika na wypadek niewywiązania) *służebność(obciążenie nieruchomości prawem do korzystania z niej przez inne osoby(np. droga)) *użytkowanie(uprawnienie do korzystania z rzeczy i czerpania z niej korzyści) * własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkaniowego(właścicielem lokalu jest spółdzielnia; osoba mająca prawo może dyspon

prawo spadkowe

dział prawa cywilnego; reguluje zasady dziedziczenia; *testament(jednostronne oświadczenie woli w którym osoba dysponuje swoim majątkiem na wypadek śmierci[musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych]) * dziedziczenie ustawowe(zachodzi gdy zmarły nie pozostawił testamentu; kolejność dziedziczenia: 1(dzieci i współmałżonek) 2. (Tusek)

przestępstwo

dokonany przez człowieka zawiniony i niebezpieczny społecznie czyn zakazany pod groźbą kary

4 elementy przestępstwa

*podmiot przestępstwa(sprawca) *przedmiot przestępstwa(dobro przeciw któremu przestępstwo) *strona przedmiotowa(sposób i okoliczności popełnienia czynu) *strona podmiotowa(subiektywne okoliczności)

podział przestępstw ze względu na: wysokość kary

*zbrodnia(czynność zagrożona karą co najmniej 3 latami pozbawienia wolności) *występek(czyny zagrożone karą pozbawienia wolności trwającą dłużej niż miesiąc, grzywną powyżej 30 dziennych stawek wynagrodzenia sprawcy lub karą ograniczenia wolności)

podział przestępstw ze względu na: sposób ścigania

*ścigane z urzędu(niezależnie od woli pokrzywdzonego- poważne przestępstwa) *ścigane na wniosek(na wniosek pokrzywdzonego- niewielka szkodliwość społeczna)

podział przestępstw ze względu na: rodzaj winy

*umyślne *nieumyślne(niedbalstwo, lekkomyślność)

sposoby popełniania przestępstw: sprawstwo

sprawcą jest osoba która sama lub z inną osobą dopuszcza się przestępstwa lub osoba kierująca popełnieniem przez inną osobę lub zlecająca)

sposoby popełniania przestępstw: podżeganie

nakłanianie innej osoby do popełnienia przestępstwa- podżegacz traktowany jak sprawca

sposoby popełniania przestępstw: pomocnictwo

umożliwienie lub ułatwienie popełnienia przestępstwa

sposoby popełniania przestępstw: usiłowanie

sprawca podejmuje działania zmierzające do popełnienia przestępstwa, które jednak nie następuje

sposoby popełniania przestępstw: przygotowanie

czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zabronionego

okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną

*niepoczytalność(niedorozwój, choroba psychiczna) *obrona konieczna *stan wyższej konieczności(poświęcenie cudzego dobra aby zapobiec zagrożenia) *rozkaz(wyłączony z odpowiedzialności żołnierz lub policjant- odpowiedzialność rozkazującego) * działanie w granicach uprawnienia * eksperymenty medyczny(dobrowolność, świadomość niebezpieczeństwa)

kara

środek przymusu stosowany przez państwo wobec winnego; funkcje: *odstraszająca *represyjna(społeczne poczucie sprawiedliwości) *resocjalizacyjna(powrót do uczciwego życia) *izolacyjna

rodzaje kar

*pozbawienie wolności 3 rodzaje:(1 miesiąc do 15 lat)(25 lat)(dożywocie) *ogrniczenie wolności(miesiąc do 12, wykonanie pracy nakazanej przez sąd, nie można zmieniać miejsca pobytu bez zgody sądu) *grzywna(pomniejszenie majątku skazanego, ustala się to m.in. dochody warunki majątkowe i rodzinne; występuje samoistnie lub razem z zawiasami)

środki karne

dodatkowe dolegliwości przewidziane przez prawo(*pozbawienie praw publicznych, *zakaz prowadzenia pojazdów od roku do 10, *zakaz wykonywania zawodu, *zakaz zajmowania stanowiska lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej od roku do 10, *nawiązka(pieniężne świadczenie określane przez sąd na określony cel- nie może przekraczać 20-krotnego najmniejszego wynagrodzenia miesięcznego), *przepadek przedmiotów(konfiskata), *publiczne ogłoszenie wyroku

działy prawa karnego

1. prawo karne wykonawcze, 2. prawo procesowe, 3. prawo materialne, 4. prawo skarbowe, 5. prawo wojskowe, 6. prawo postępowania w sprawach nieletnich, 7. prawo wykroczeń.

zakłady karne w Polsce

87 zakładów karnych; 70 aresztów śledczych; ok 84 000 tys przebywa; można wyodrębnić: dla młodocianych kobiet odbywających karą po raz pierwszy, recydywistów(2 raz), odbywających karę aresztu wojskowego; ze względu na sposób izolacji: otwarte, półotwarte, zamknięte