Biologia I J Ś Ł

ichtiologia

Nauka o rybach

Ichtiostega

Przedstawiciel wymarłych płazów, który wykazywał cechy charakterystyczne zarówno płazów (obecność kończyn, brak wieczka skrzelowego) i ryb (promienie kostne płetwy ogonowej, łuski w skórze brzucha, linia boczna. Bezpośredni dowód ewolucji

Idioadaptacja

niewielkie zmiany ewolucyjne, dzięki czemu organizmy lepiej przystosowują się do życia.np. zróżnicowane aparaty gębowe

idiotyp

1. suma wszystkich determinat dziedzicznych (genów) w obrębie chromosomów na terenie jądra komórkowego lub poza nim. 2. charakterystyczna cecha strukturalna, np. przeciwciała o tej samej determinacji antygenowej.

Imago

Dorosłe stadium owada zdolne do rozrodu. powstaje w wyniku przeobrażenia hemimetabolii i homometabolii

immunoglobulina

makrocząsteczka glikoproteinowa produkowana rzez kom. odpor. posiada zdolność do swoistego rozpoznawania i wiązania się z antygenem

implantacja

1. etap transplanatacji polegający na wszczepieniu materiału 2. Zagnieżedżenie blastocysty ssaków w błonie śluzowej macicy lub poza nią ciąża ekotopowa pozamaciczna(ok 5-7 dnia po zapłodnieniu)

inaktywacja

obniżenie aktywiści głównie białek, poprzez uszkodzenie ich struktur. Jeśli zostaną rozerwane wiązania peptydowe, zmiana jest niodwracalna

informacja genetyczna

Odcinek DNA w genomie ulegający ekspresji w wyniku której powstaje białko lub RNA

Inhibitor

Hamuje działanie enz. w sposób odwracalny lub nieodwracalny. Nieodwracalne powodują trwałe kowalencyjne przyłączenie się inh Odwracalne dzieli się na kompetencyjne i niekompetencyjne

Interfaza

W cyklu życia komórki okres międzypodziałowy. Można wyróżnić trzy etapy G1 (produkcja białek i lipidów, wzrost komórki S (replikacja DNA podwojenie jego ilości G2 (wytwarza białka potrzebne do mejozy bądź białka specjalistyczne)

Interferony (skrót INF)

glikoproteiny produkowane przez kom. w odpowiedzi na infekcje wirusowe i bakteryjne. hamują transkrypcje kw. nukleinowych, białek wirusa, angiogenezę,

Introdukcja

Wprowadzenie obcego gatunku na dany teren jako nowego gatunku biocenozy. Na ogół prowadzi do wyginięcia rodzimych gatunków.

Izogamia

typ rozmnażania płciowego w którym obie gamety (komórki rozrodcze) są do siebie podobne pod względem morfologicznym oraz ruchliwości jednak są zróżnicowane pod względem fizjologicznym. Pierwotny sposób rozmnażania.

Jajeczkowanie (owulacja)

uwolnienie k. jajowej z pęcherzyka Graffa. sygnałem hormonalnym jest pik owulacyjny LH (luteotropiny)

Jajnik

parzysty gruczoł płciowy żeński. Zawieszony na więzadłach w obrębie miednicy mniejszej. Odpowiedzialny za wytwarzanie i magazynowanie komórek jajowych oraz wytwarzanie żeńskich hor. płciowych (estrogeny i progesteron)

komórka Jajowa

żeńska kom. rozrodcza. u roślin w obrębie woreczków zalążkowych, rodni lub lęgni. U zwierząt Powstaje w wyniku procesu oogenezy. Jajo ludzkie otoczone jest otoczką przejrzystą oraz wieńcem promienistym

Jajowód

Parzysty przewód transportujący jaja. Składa się z: macicznego, cieśni, bańki, lejka zakończonego strzępkami.

jama gębowa

pierwszy odcinek przewodu pokarmowego rozpoczynający się otworem gębowym, a uchodzący do gardzieli. znajdują się tam narządy służące do rozdrobnienia, wstępnego trawienia i przesuwania pokarmu. U kręgowców występuje język.

Jamochłony (dwuwarstwowce)

wielokomórkowce zamieszkujące śr. wodne. Posiadają ciało zbudowane z dwóch warstw komórek ZEW. ochrania WEW. Odpowiedzialna za odżywia. Pomiędzy nimi jest MEZOGLEA warstwa podporowa.

Jamy ciała

przestrzenie ograniczone listkami zarodkowymi. Powstają w okresie rozwoju zarodkowego. Wewnątrz nich zawieszone są poszczególne narządy

Jaryzacja (wernalizacja, jarowizacja)

oddziaływanie niskimi temperaturami w celu pobudzenia roślin do kwitnienia.

Jąderko

uorganizowana, nieobłoniona struktura występująca na ternie jądra komórkowego. Odpowiedzialna za syntezę tRNA. i białek rybosomalnych. W trakcie podziału kom. zanika. Ich ilość jest uwarunkowana gatunkowo jednak stała dla wszystkich kom. organizmu

Jądra

męskie gruczoły rozrodcze produkujące gamety męskie a u kręgowców również hormony (androgeny). U zwierząt są parzyste i mają budowę cewkowatą. w ścianach kanalików występują kom. rozrodcze, odżywcze, wytwarzające hormony.

Jądro komórkowe

...

Jadro wtórne

występuje w woreczku zalążkowym gametofitu żeńskiego okrytonasiennych. powstaje ze zlania dwóch jąder i tworzy kom. centralną. Po zapłodnieniu powstaje triploidalna kom. 3n

Jednokomórkowce

Organizmy zbudowane z jednej komórki. W obrębie jedne komórki organizmu zachodzą wszystkie procesy fizjologiczne organizmu.

Jednoliścienne

Rodzaj okrytonasiennych. posiadają jeden liścień w zarodku;

Jednopienność

występuje u większości roślin okrytonasiennych i nagonasiennych. Jest to obecność męskich i żeńskich organów płciowych na jednej roślinie, ale o innym typie kwiatów.

Jelito

Odcinek przewodu pok. rozpoczynający się od odźwiernika żołądka, a zakończony odbytem. Wyróżnia się jelito cienki i jelito grube.

Jeżowce

typ szkarłupni, kszt. spłaszczonej kuli o pięcioramiennej symetrii. Na powierzchni ciała znajdują się kolce służące do obrony i poruszania.

Jezyk

umięśniony narząd występujący w jamie gębowej kręgowców. Służy do formowania pokarmu, jest siedliskiem zmysłu smaku, u niektórych zwierząt wykorzystywany do łowienia pokarmu. U człowieka uczestniczy w artykułowaniu dźwięków.

Pompy Jonowe

transportowe kompleksy jonowe przy użyciu energii wbrew gradientowi stężeń.

Insulina

Hor. Obniżający poziom glukozy. Reguluje metabolizm wraz z glukagonem. Białko sygnalizujące stan nasycenia organizmu sub. energ. Wydzielanie in. stymulowane jest wys. poz. glukozy lub cz. parasympatyczną uk. autonomicznego

Ściana komórkowa

Zewnętrzna nieożywiona struktura otaczająca komórki roślin (celuloza), grzybów (chityna) oraz prokariotów (mureina).

Ścięgno

element budowy mięśnia szkieletowego, głównym elementem budowy ścięgna są włókna kolagenowe łączą się z tkanką łączną brzuśca mięśnia i łączy go ze szkieletem

ściółka leśna

warstwa martwych szczątek roślin zalegająca na dnie lasu z których tworzy się próchnica. w ś. l zachodzi cały cykl biochemiczny ekosystemu

śledziona

obwodowy narząd krwio-limfatyczny wyższych kręgowców i czło. pełni funk. filtrowania i magazynowania krwi tam następuje niszczenie starych krwinek i tworzenie nowych krwinek limfocytów i monocytów

ślepiec

stadium larwalne minoga (bezżuchwowca) cechą charak. są duże oczy przykryte skórą, otwory skrzelowe umieszczone po obu stronach ciała, endostyl (urzęsiona rynienka) w gardzieli

ślepota na barwy (daltonizm)

choroba genetyczna sprzężona z chromosomem X ujawnia się recesywnie, polega na nieodróżnianiu barwy czerwonej zielonej jak i fioletowej.

ślimak

przednia cześć błędnika, utworzona przez trzy spiralnie skręcone kanały (ślimakowy, przedsionkowy, bębenkowy) Kanał jest wypełniony endolimfą i zawiera właściwy narząd słuchu

ślina

wydzielina gruczołów ślinowych u człowieka, który zwilża pokarm, zawiera enzymy (amylazę, lizozym), ułatwiające wstępne trawienie węglowodanów działa bakteriobójczo.

ślinianki

wielokomórkowe gruczoły uchodzące do j. gębowej, produkują ślinę lub śluz. u człowieka występują 3 pary ślinianek (przyuszne, podżuchwowe, podjęzykowe)

ślizgowa teoria surczu

podczas skurczu mięśnia nie zmienia się długość miofilamentów, ani szerokość, gdyż następuje wzajemne ślizganie się miofilamentów cienkich i grubych. ruch jest możliwy dzięki odpowiedniej budowie tych elementów.

śluz

bezbarwna substancja, której głównym składnikiem jest mucyna, produkowana przez g. ślinowe. pokrywa ciało bezkręgowców, a także ułatwia oddychanie, pokrywa błony śluzowe

śluzówka

wyściela wewnętrzne przewody organizmu, stale zwilżana przez wydzielinę związanych z nią gruczołów lub przez płynną zawartość przewodu. zbudowana jest z dwóch warstw, nabłonka i blaszki właściwej.

śluzy roślinne

substancje organiczne zbudowane głównie z polisacharydów, pełniące w roślinach f. materiału zapasowego, rezerwy wody i funkcje ochronne.

śmiertelność

wielkość określająca zmniejszanie się osobników w populacji, wyrażona na wskaźnik śmiertelności: liczna osobników umarłych w jednostce czasu n 10 lub 100 narodzeń. śmiertelność i rozrodczość odpowiadają za dynamikę rozwoju populacji

śpiączka

stan długotrwałej utraty przytomności w której występuje brak odruchów warunkowych i postępujący brak odruchów bezwarunkowych tj. odruchów rogówkowych czy reakcji na bodźce bólowe, ś. towarzyszy zaburzenia uk. oddechowego i krążenia

śpiączka afrykańska

choroba pasożytnicza wywołana przez świdrowce, przenoszone przez muchę tse-tse. Ś. A. objawia się w 3 stadiach:

środowisko ekologiczne

ogół warunków życia organizmu, populacji, biocenozy, na który składają się czynniki abiotyczne - siedlisko (klimat, skład gleby itp) oraz czynniki biotyczne(wzajemne oddziaływanie na siebie organizmów żyjących na wspólnym terenie)

śródbłonek

nabłonek jednowarstwowy płaski, wyścielający wewnętrzna powierzchnię naczyń krwionośnych, limfatycznych oraz przedsionków i komór serca. Budują go komórki wywodzące się z mezochymy

śrómózgowie

część mózgu kręgowców rozwijająca się z środkowego pęcherzyka pierwotnego. od przodu graniczy z międzymózgowiem a od tyłu z rdzeniem przedłużonym. Reguluje odbiór wrażeń wzrokowych ma wpływ na postawę i równowagę ciała

śródskórnia (endoderma)

wewnętrzna warstwa kory pierwotnej łodygi i korzenia roślin, zbudowana z jednej warstwy żywych ściśle przylegających do siebie komórek. w łodydze tworzą ją k. miękiszu jest b. dobrze wykształcona w korzeniach i podziemnych cz. rośliny

heliofity

roś. światłolubne. występują w siedliskach o pełnym oświetleniu. blaszki liściowe są grube, pokryte skórą o silnie zgrubiałych ścianach zewnętrznych, często pokrytych woskiem przez co odbijają światło. miękisz palisadowy silnie rozwinięty

świdrowce

wiciowce zwierzęce należące do pierwotniaków pasożyty. mają ciało wydłużone z 1 wicią. rozmnażają się przez podział podłużny. są pasożytami żyjącymi w jelitach krwi, komórkach i płynie mózgowo-rdzeniowym, wywołują śpiączkę afrykańską

świerzb

choroba pasożytnicza człowieka i zwierząt wywołana przez świdrowce, powoduje silne swędzenie skóry i stan zapalny. do zakażenie dochodzi przez kontakt bezpośredni lub pośredni (pościel, bielizna)

świerzbowiec

gatunek pajęczaka, pasożyt człowieka, drąży długie kanały w skórze, żywi się k. naskórka i limfa, kosmopolityczny (gatunek który zasięg obejmuje cały świat)

Łagiewka pyłkowa

długa wypustka cytoplazmatyczna rozwijająca się z ziarna pyłku w czasie jego kiełkowania. Jest odpowiedzialna za przeniesienie k. plemnikowych do k. jajowej. Utworzony z k. wegetatywnej

Łańcuch detrytusowy

łańcuch pokarmowy, w którym pierwszym ogniwem są destruenci

Łańcuch oddechowy

...

Łańcuch pokarmowy

Łańcuch troficzny, uszeregowanie organizmów w których każdy zjada poprzednie a sam jest pożywieniem dla następnego

Tkanka Łączna

najbardziej zróżnicowana i rozprzestrzeniona tkanka w organizmie zwierzęcym. Można w niej wyróżnić substancję międzykomórkową, rozmieszczone w niej włókna białkowe i elementy komórkowe.

Łęgi (las Łęgowy)

zbiorowisko leśne lub zarośla porastające doliny rzek i strumieni. charakterystyczną roślinnością są wierzby topole i olchy. Runo bogate i wielowarstwowe

Łodyga

...

Gruczoły łojowe

gruczoły skórne u ssaków. Występują przy pochewkach włosów. Łój powleka powierzchnię włosa, a także natłuszcza powierzchnię skóry. W okresie dojrzewania może dochodzić do powiększenia gruczołów łojowych i do łojotoku (trądzik)

Łożysko

Powstaje z błony śluzowej macicy i kosmówki płodu u ssaków żyworodnych Ł. PRAWDZIWE część zarodkowa i matczyna zrastają się (u drapieżników i naczelnych) RZEKOME kosmówka przylega jedynie do kosmówki macicy i w czasie porodu odkleja się (np. u kopytnych).